Bino va inshootlar qurilishi

Asosiy adabiyotlar 
 
19.
X.I. Yusupov, R.A. Narov, A.T. Ilyasov, I.N. Salimova, K.U.Toshxodjaeva. Qurilish jarayonlari, 
bino va inshootlarni barpo etish texnologiyasi – 289 bet, ―Oquv-ta‘lim metodika‖ DUK bosmoxonasi, T-
2019, Darslik 
20.
M.K.Tohirov, R.A.Norov. Qurilish jarayonlari texnologiyasi – 176 bet, Fan va texnologiya 
nashriyoti, 2007. Oquv qo‘llanma. 
21.
X.I.Yusupov, V.Rasulov A.T.Ilyasov, va b. ―Qurilish texnologiyasi‖. Oquv qo‘llanma,
―Arxitektura qurilish integratsiya va innovatsiya markazi‖ TAQI, 2015 yil. 170 b. 
22.
Texnologiya stroitelnыx protsessov: V 2 ch. CH. 1.: Ucheb. dlya stroit, vuzov / V. I. Telichenko, 
O.M.Terentev., A.A.Lapidus - 2-e izd., ispr. i dop. - M.: Vыssh. shk., 2005. - 392 s: il.
 
 
 
 
 
 

---

18 Amaliy mashg‟ulot 
Ko„p qavatli sanoat binosini montaj qilishda ish hajmini hisoblash 
Reja: 
1.Elementlarni o‗rnatish ketma-ketligi.
2.Stakan turidagi poydevorlarni montaj qilish.
3.Ustunni poydevor stakaniga o‗rnatish, vaqtinchalik va doimiy mahkamlash,
4.Yuqoridagi qavatlarni sinchini montaj qilish.
Ko‗p qavatli binolar statik ishlashiga qarab: ramali, rama-boglovchili va bog‗lovchili konstruktiv sxema 
turlariga bo‗linadi.
 
Ramali sxema - 
ustun, to‗sin yopma o‗zaro bikr fazoviy sinch щosil qiladi. Bunday konstruktiv sxema 
montaji ko‗p meщnat va material sarfi talab qiladi. Bunday texnologiya qachonki ustunlar orasiga 
ko‗ndalang yoki bo‗ylama bog‗lovchilar qo‗yish imkoni bo‗lmaganda amalga oshiriladi. 
Rama bog‘lovchili sxema -
bunda bino ko‗ndalang joylashgan yassi rama va mustaxkamlik 
diafragmalaridan tashkil topadi. Bunda binoning bo‗ylama mustaxkamligi metall panjara yoki yupqa 
temirbeton vertikal plita orqali ta‘minlanadi. 
Bog‘lovchili sxemani - 
oldingilardan farqi — bunda ustun faqat vertikal yuklarni qabul qiladi, gorizontal 
kuchlarni esa vertikal disksimon panel yoki quyma yoki yig‗ma bajarilgan bino yadrosi qabul qiladi. 
Ko‗p qavatli binolar konstruksiyalari montaji asosan oldindan tushirib, taxlab olingan omborlardan 
amalga oshiriladi. qachonki yasen ramalar to‗lik zavod sharoitida tayyorlab olpngai bo‗lsa, ular bevosita 
transport vositasidan montaj qilinadi. Bunday binolar montajida mnorali, binoga tirmashgan va o‗zi yurar 
strelali kranlar qo‗llaniladi. Binoning sinchi montaji boshlangunga qadar bino poydevori quyma yokp 
yig‗ma щolda tayyorlangan, dalolatnoma bilan qabul qilingan bo‗lishi za-rur. Bino er to‗la qismi bo‗lgan 
щolda uni nol satxgacha montaji to‗liq amalga oshirilib, bino atrofi chuqurliklariga tuproq to‗kilib, 
zichlanib, transport va kran yurushi uchun etarli mustaщkamlik ta‘minlangan bo‗lishi zarur. 
Binoning er uetki qismi montaji bir yoki ko‗p qavat uchun mo‗ljallangan ustun (odatda 3....5 qavat) 
montajidan boshlanadi (rasm 3.30). Bunda i ustunlarni tayyorlash montaj qilish oson, shuningdek, ular 
foydalanishda ishonchlidir. Bundan tashqari ular bir qavatli ustunlar montajiga qaraganda montajda 
xatoliklar kam bo‗lishliga olib keladi. Ular uzunligiga qarab turli ilib ko‗tarish vositalari: traversa, 
balanslovchi traverealar yordamida ilib kutariladi. 3 va undan ortiq qavat uchun mo‗ljallangan uzunligi 10 
metrdan ortiq bo‗lgan ustunlar poydevor stakaniga yoki ostki ustunga qotirilibgina qolmay ularni maxsus 
tortgichlar yordamida tortib kuyish zarur (rasm 3.30 b). 
Rasm 3.30. Ko‗p yarusli ustunlardan bino sinchini yig‗ish. 
a-tayaich blokini o‗rnatish; b- ustunni o‗rnatish; v- qavataro to‗sinii o‗rnatish; g- yopmalarni o‗rnatit; 1 - 
poydevor stakani; 2- tayanch to‗snni; 3- ustun; 4- xamut; o- tortgich (podkos). 

---

Guruщdagi konduktorlar yordamida bino sinchi montaji amalga oshi-rilayotganda montaj quyidagi 
ketma-ketlikda amalga oshiriladi: konduktor o‗rnatilib, to‗g‗rilab olinadi. Unga ustun o‗rnatiladi. 
Navbatda esa ostki qavat rigel va bog‗lovchi plitalar o‗rnatiladi. 
Ular o‗zaro elektr payvandlangach ichki devorlar (pardevorlar) zina va 1qavat yopmalar o‗rnatilib 
muslaqkamlik ta‘minlanadi. Xuddi shu jarayon keyingi qavatda щam amalga oshiriladi. Щar ikki qavat 
tuzilmalari o‗rnatib bo‗lingach konduktorr echilib, navbatdagi щolatga siljitiladi (rasm 3.32). 
Rigillar montaji. 
Rigellar montajidan oldin ulardan chiqib turgan armaturalar to‗g‗rilanishi, zangdan 
tozalanishi zarur. Rigellar ustun supasiga quruq, щolda o‗rnatiladi. Щar bir montaj ishlari olib 
borilayotganda avval ostki rigel, so‗ng ustki rigel o‗rnatiladi. Montaj ishlarini bajarish guruщ ustunlar 
konduktori so‗risi ustida turib amalga oshiriladi. 
Ko‗ndalang yo‗nalishda rigellardan chiqqan armatura sterjenli ustundan chiqqan armatura strjeniga yoki 
to‗sin o‗qi ustun konsoli o‗q chi-zig‗i to‗g‗rilanadi, bunda albatta rigel o‗qi ustun o‗qiga mos tushishi 
zarur. Bunda yana shunga axamiyat berish zarurki, rigel tayanadigan ustun supachasidan fark +
5 
mm dan 
ortmasligi zarur. Zarur loyiщaviy щolatga erishilgach, armaturalar o‗zaro payvandlanib yoki rigel 
zakladnoyi ustin zakladnoyiga elektr payvandlash orqali doimiy qotiriladi. Rigeldan ilgich bushatiladi. 
Armaturalar zanglashini oldini oluvchi buyok bilai bo‗yaladi. CHoklariga loyiщada ko‗rgatilgan sinfdagi 
beton qorishmasi to‗ldirilib zichlab yuboriladi. 
Bog‘lovchi plitpalar montaji. 
Bog‗lovchi plitalar rigel tokchasiga o‗rnatiladi. Ular avval ostki qavatga 
so‗ng ustki kavatga o‗rnatilib rigelga zakladnoylarni elektr payvavdlash orqali biriktiriladi. Montajchilar 
konduktor tarkibidagi so‗ri ustida turib ish olib borishadi. Plita ikki ustun orasiga tunshinishini щisobga 
olib, uni maxsus strop bilan bir tomonga qiyshaytirib, joyiga tushiriladi. Bunda birinchi plita prolet 
o‗rnagan xomut tomonidan o‗rnatalnb, ikkinchisi plita esa prolyot tashqi tomonida joylashgan xomut 
tomonidan o‗rnatiladi. Plita rigelga payvandlangan so‗ng kran ilgichidan echib olinadi. 
Yopma plitalar montaji — 
bog‗lovchi plitalar o‗rnatib, elektr payvandlangandan so‗ng yopma plitalar 
щam avval birinchi qavatga, so‗ng keyingi ustki qavatlarga o‗rnatnladi. Plita yupqa qorshma yoki sement 
pastasi ustiga yotqiziladi. SHuningdek, plitani rigelga quruq щolda o‗rnatib, chokiga qorishma to‗ldirib 
yuboriladi. 
Osma devor panellarini montaj: qilish. 
Osma devor panellar binoning konstruktiv sinchiga bog‗liq 
bo‗lmagan qismi bo‗lib, kup loyixalarda binoni mustaщkamlik va ustivorligini xisoblashda щisobga 
olinmaydi. SHuning uchun ularni bir qamrovda to‗liq yuk kutarvuchi tuzilmalar montaji tamom 
bo‗lgandan so‗ng montaj qilinishi mumkin. +amrovga bo‗lish etaj bo‗yicha bo‗lib, bir, ikki va ko‗p qavat 
kamrov sifatida olinishi mumkin. Agar belbog‗ paneli bo‗lmasa kamrov sifatida ikki va undan ortiq qavat 
olinishi mumkin. 
Osma devor paneli montajiga qadar unga o‗qlar bo‗yicha loyiщadagi o‗rnash joyi aniklanib, chizib 
olinadi (bo‗ylama, eni va balandligi bo‗yicha). 
Devor panellarining eng ostkisi poydevor to‗sini ustiga qalinligi 
20 mm sement-kumli qorishma quyilib, tekislanib, so‗ng devor paneli 
o‗rnataladi. 
Panellarni ko‗ndalang bo‗ylab o‗rnatishda panelning ichki qirrasi shablonning panelga tegib turgan 
qismiga, bo‗ylama yo‗nalishda esa — o‗rnatilgan chiziq bo‗yicha, balandlik bo‗yicha va panel tepa qismi 
burchak shabloni ustki qirrasi va ustundagi chiziqqa to‗g‗ri kelishi bilan belgilanadi (rasm 3.3 2). 
o‗rnagan panellarni loyixa щolatiga keltirishda quyidagi ketma-ketlikka rioya qilinishi zarur: 
- panel yon qirrasini balandlik bo‗yicha to‗g‗rilash; 
- panel ostki qismini ko‗ndalang va bo‗ylama yo‗nalish bo‗yicha rejada to‗g‗rilash; 
- panel vertikalligini ta‘minlash.