Bilimlendiriw ministirligi

7-ámeliy. Nerv hám bulshıqet fiziologiyası.Biotoqlar haqqında túsinik
Tayanısh tu’sinikleri: nerv-bulshıq et, qısqarıw mexanizmi, kesejolaq-tegis bulshıq et, jumıs, ku’sh, sharshaw.


1. Nerv-bulshıq et sinapsı.
Nerv jipshesinde payda bolgan kozıu protsessin sol nerv jipshesi taminlep turgan kletkag’a yamasa organga jetkerip beriushi bo’limge sinaps dep at berilgen. Sinaps forması dogelek ilgekshege uksas kishkene denen bolıp esaplanadı. Elektron mikroskopiyalıq izertleuler na’tiyjesinde oraylıq nerv sisteması ha’m kapital nerv sisteması sinapslarınan denesi tiykarınan ush elementten turatugının’ dalilledi. Olarga:1. Sinaps aldı membranası.
2. Sinaps artı membranası.
3. Sinaps jarıqshası kiredi.
Sinaps aldı membranası bul nerv jipshesinin’ on keyingi bo’limin korshap turatugın membrana bolıp, ol ozinde neyrosekret payda etiu ukıplılıg’ına iye. Sonlıqtan bul orında arnawlı suyıqlıq boladı. MEDİATOR suyıqlıg’ı payda bolıp ol sol nerv jipshesinin’ tamiyin etip turgan organın’da kozıudı yamasa irkiliudi retlep turadı.
Fiziologiyalıq tınısh jag’dayda mediator suyıqlıg’ı sinaps kuıqshalarında tursa, al titirekniw tasirinde kurıqshalar jarılıp mediator suyıqlıg’ı sinaps jarıqshasına kelip kuyılardı. Sinaps aldı membranasınan - sinaps artı membranasının’ bunday kasieti onın’ mediatorga juda sezimtallıg’ında bolıp esaplanadı ha’m ol jlektr togı tasirine kozıu protsessin payda etpeydi.
Mediatordın’ sinaps artı membranasına bunday tasiri tiykarında kozıudın’ sinaps arkalı otiu mexanizimi belgilenedi:
Bul sinapstın’ tiykargı eki kasiyetin belgileydi:
1. Kozıudın’ sinaps arkalı tek bir tarepke otiui.
2. Kozıudın’ sinapska irkiliui.
Kozıudın’ sinaps arkalı tek bir tarepleme otiui tomendegishe tusindiriledi. Bunda sinaps aldı membranasında payda bolgan mediator suyıqlıg’ı sinaps artı membranasının’, nerv jipshesi tamiyinlep turgan bulshıq et jipshesin ha’m bakada kletkalardı kozdıradı. Al olarda payda bolgan kozıu impulsi sinaps aldı membranasına karap ote almayd sebebi og’an sinaps aldı ha’m artı membranaları aralıg’ında jaylaskan sinaps jarıqshası irkinish jasaydı.
Kozıudın’ sinapsta irkiliui tomendegishi tusiriledi. Bunda sinaps aldı membranasında payda bolgan mediator suyıqlıg’ının’ sol nerv jipshesi tamiyinlep turgan kletkalardın’ membranasına klip siniui uaktında baylanıslı bolıp esaplanadı. Eger kanday bir jag’dayda baylanıslı bul waqıt kansha kop bolsa onda sinaps arkalı kozıudın’ etiui sonshama kop waqıttı talap etedi. Na’tiyjede irkiliu protsessi payda boladı.