Bilimdi akparattandyru indd

5.5 Денсаулық мүмкіндіктері шектеулі адамдарды 
оқытудағы ақпараттық технологиялар
Арнайы ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарын 
өңдеуге жəне қолдануға деген үлкен қызығушылық мүмкіндігі 
шектеулі тұлғаларға (мүгедек) үзіліссіз көпдеңгейлі білім беру-
де қазіргі жүйенің салдарынан көрінеді. Жалпы орта білім беру 
жүйесінде мұндай адамдардың саны көп.
Мұндай оқушыларды оқытуда ақпараттық-қатынастық тех-
нологиялар құралдары білім беру жəне реабилитациялау техно-
логия құралдарының ішіндегі құрылым жəне мерекелер, жүйелік 
құралдар жəне əдістер жиынтығын ұйымдастыруда, сапасы жəне 

---

149
саны жағынан білім беру бағдарламасын меңгеру мен жүзеге асы-
руды қамтамасыз ететін оңтайлы, мемлекеттік білім беру стандар-
тында қарастырылған, организм қызметінің бұзылуымен болған 
денсаулықтың кемістігі бар, өмірлік шектеуі бар адамдарды оқытуға 
бағытталған құралдардың бірі ретінде көрінеді.
Жалпы орта білім беру жүйесі есебінен реабилитациялық 
жəне білім беру əрекеті оқыту мерзімін шектеу мен материалдық-
техникалық қордың жағдайына, қызметкерлердің біліктілігіне, 
оқушылардың интеллектуалдық, білім беру жəне реабилитациялық 
ахуалына жəне олардың арнайы білім беру қажеттіліктеріне байла-
нысты жүргізіледі. 
Денсаулығы бойынша мүмкіндігі шектеулі оқушыларды 
ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарын қолдану мен 
құру аймағында шешілетін оқыту үдерісінің:
- шектеулі мүмкіндіктеріне байланысты оқу сабақтарына 
қатысудың ретсіздігі;
- оқу уақытына бөлінген сағат санының қысқаруы;
- оқыту режимін бұзу;
- шығармашылық қабілеттерінің даму мүмкіндігін шектеу;
- практикалық дайындығын шекту, алдыңғы кезекте, оқу 
эксперименттерін шектеу сияқты ерекшеліктері бар.
- 
оқыту үдерісіндегі оқытушылардың ақпараттық жəне 
иллюстративтік мүмкіндіктерін шектеу.
Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарын құру 
жəне енгізу мүмкіндігі – шектеулі оқушыларды кіріктіре оқытуды 
ұйымдастырудың негізгі мəселесі. Мұндай құралдарды мүгедектерге 
қолданудың қазіргі отандық жəне шетелдік əдіснамасы бұл аза-
маттар категориясының негізгі шектелуі коммуникация жəне 
ақпаратқа қолжетімділік деңгейінің төмендігі болып табыла-
ды. Ақпараттандыру құралдары тосқауылсыз білім беру ортасын 
құруда маңызды рөл атқарып, мүгедек-оқушыларды оқыту жəне 
реабилитациялаудың технологиялық қорын келесі технологиялар-
мен толықтырады:
- компьютерлік жəне телекомуникациялық технологиялар;
- проблемалық бағыттағы технологиялар;
- «гувернерлік» оқыту технологиялары;
- ақпаратты графикалық, матрицалық жəне стенографикалық 
түрде қысымдау технологиялары;
- тотальдық дербестендіру технологиялары.

---

150
Мүмкіндігі шектеулі адамдарды оқытуда ақпараттық жəне 
телекомуникациялық технологиялар құралдарын қолдану практика-
сын талдау оқытудың компьютерлік құралдарының құрамына кіретін 
компоненттерді жəне технологияларды ерекшелеуге мүмкіндік 
берді:
- оқыту мазмұнын дифференциациялау технологиялары;
- 
формалды жəне формалды емес білім қатынасын 
арттыратын, оқушылардың психофизиологиялық ерекше-
ліктеріне бағытталған материалды берудің дедуктивтік 
жəне жүйелік-құрылымдық əдістерін пайдаланатын техноло-
гиялар;
- программалық-аппараттық қамтамасыз ету жəне периферияға 
бейімделген арнайы құрылымдалған мəліметтер қорын, 
электрондық құралдар жəне оқулықтар негізінде жүзеге асы-
рылатын мультимедиалық технологиялар;
- оқушы мен оқытушының қатынасына арналған (дауыс, қимыл, 
тактильді қатынас жəне т.б.) арнайы мультимедиа-техноло-
гиялар. 
Мүмкіндігі шектеулі оқушыларды оқытуды ақпараттандыру 
құралдарын құруда пайдаланылатын Ақпараттық-қатынастық тех-
нологиялар құралдарын