Bilim sohasi

4-rasm. So’nish tezligini aniqlash qurilmasi: 
1.Termometr. 2.Po’kak 3.Ichki Silindr.4. 
CHinni idish. 5.IzolyaSiya qatlami.6.Ohak 
Qurilmaga 10 g maydalangan ohak solinib, unga 20 ° C haroratli 20 ml suv quyiladi va 150 
° C gacha shkalali dum qismining uzunligi 100... 150 mm bo’lgan termometr o’rnatiladi va tiqin 
bilan yopiladi (termometrning simobli sharchasi reakSion aralashmaga to’liq botirilgan bo’lishi 
kerak). 
Harorat suv qo’shib paytdan boshlab30 – 60 sekund o’tgandan boshlab hisoblanadi.
Dastlab, harorat ortadi va keyin so’nishning tugashini ko’rsatadigan pasayish boshlanadi. 
Agar 4 daqiqa ichida harorat bir gradusdan oshmasa, aniqlash tugagan deb hisoblanadi. 
So’nish vaqti qilib suv qo’shilgan paytdan boshlab harorat oshishi minutiga 0,25 s dan 
oshmaydigan davr olinadi. 
Haroratni o’lchash natijalari quyidagi ko’rinishda qayd yetiladi 
Vaqt 
Harorat 
Vaqt 
Harorat 
Olingan natijalar asosida termogramma quriladi va undan ohakni so’nish tezligi (Vmin.) va 
so’nishdagi maksimal haroratini (Tmah.) aniqlanadi. 

---

t, min 
5-rasm.Ohakni so’nish termogrammasi. 
Nazorat savollari 
1. Havoda qotuvchi qurilish ohagi deganda nimani tushunasiz? 
2.Havoda qotuvchi qurilish ohagining turlarini sanab bering 
3.Havoda qotuvchi qurilish ohagi so’nish tezligi bo’yicha qanday guruhlarga bo’linadi?
4.Havoda qotuvchi qurilish ohagi so’nish tezligi aniqlash tartibinitushuntirib bering 
7– LABORATORIYA ISHI. 
Ohakdagi so’nmagan zarrachalar miqdorini aniqlash 
 
Ishlatiladigan asbob-uskunalar
:
8-10 l hajmli temir idish, termometr, rezina shisha 
tayokcha, 063 sonli elak, quritish javoni
 
Ish tartibi
: 
8-10 l hajmga ega bo’lgan temir idishga 3,5 – 4 l suv quyiladi (suvning harorati 
80-90
o
S bo’lish i kerak) va unga 1 kg so’nmagan ohak solinib tuhtovsiz aralashtirib turiladi.
Hosil bo’lgan qorishmani qopkok bilan yopib 2 soat davomida ushlab turiladi. Keyin uni 
sovuq suv bilan eritib ohak suti tayyorlanadi va 063 sonli elakda suv okimi bilan yuviladi. 
Yumshok ohak bo’laklarini rezinali shisha tayokcha bilan ishkalanadi. 
Elakda qolgan koldikni 105-110
o
S harorat da turgun og’irlikgacha kuritiladi. 
So’nmagan zarrachalar miqdori ni foiz hisobida quyidagi formula yordamida aniklanadi: 
bu yerda: m – kuritilgan elakda qolgan koldik, g.