Bilim sohasi: Ta`lim sohasi

I
1.“Psixikvajismoniyrivojlanishidanuqsongaegabo’lganbolalardiagnostikasi” faniningpredmeti, vazifalari, mazmuni.

«Psixikvajismoniyrivojlanishdanuqsongaegabo’lganbolalardiagnostikasi» kursimaxsusfanbo’lib, bolalarningrivojlanishidaginuqsonlarniertaaniqlash, boshqaungao’xshashholatlardanfarqlashga, tashxisinianiqlashga, tegishlimaxsusmuassalargayuborishgavauerdao’zlarigamostaalluqlikorrektsiyalashgayo’naltirilgano’quv-tarbiyaviyishlarniamalgaoshirishgaimkonberadi.

Rivojlanishdanuqsonibo’lganbolalarniilojiborichaertaaniqlashvategishlimaxsusmuassalargayuborishningzarurligishundaki, umumta`limmaktablaridarivojlanishdaturlinuqsonlaribo’lganbolalarningko’pchiligio’qiydilarvaushbumaktabdasturinio’zlashtirishgaqiynaladilar, o’zlashtiribolmaydilar. Tegishliorganlarvadefektologlarningvazifalarishundaniboratki, bolalaro’zlariningaqliy, bilimimkoniyatlarigavahissiy-idoraviydoiralariningxususiyatlarigamossharoitdata`limolishlari, tarbiyalanishlarigaimkoniyatyaratibberishlarilozim.
«Psixikvajismoniyrivojlanishdanuqsongaegabo’lganbolalardiagnostikasi» kursiningvazifalariquyidagilardaniborat:
1. Aqli zaif bolalar uchun maxsus muassalarni komplektlash tizimining nazariy asoslarini yoritib berish.
2. Rivojlanishda nuqsoni bo’lgan maktabgacha va maktab yoshidagi bolalarni psixologik-pedagogik diagnostika qilish metodlarini amalda qo’llash bo’yicha bilim va ko’nikmalar bilan qurollantirish.
3. Aqli zaif bolalarni maxsus muassalarga saralash ishlarni olib borish bo’yicha amaliy malakalarni shakllantirish.


lova-3



2.Aqlizaiflikningkliniktavsifi
Aqlizaifdegandaboshmiyaningorganikjihatdanjarohatlanishinatijasidapsixik, birinchinavbatdaintellektualrivojlanishningturg`unpasayishitushuniladi. Aqlizaifbolalarumumta`limmaktablaridasturinio’zlashtirishgaqodirbo’lmaydilar.
Og`irdarajadagiaqlizaifbolalarmaktabdabilimvako’nikmalarnio’zlashtiribololmaydilar.
Aqlizaiflikningklinik-psixologikko’rinishidaetakchinuqsonbilishfaoliyatiningrivojlanmayqolganligidir. Bilishfaoliyatiningpasayganligifikrlashoperatsiyalari, psixikjarayonlarningsur`ati, harakatchanliginingbuzilishi, diqqat, xotiravabirqatorpo’stloqfunktsiyalarningrivojlanmayqolganligidanamoyonbo’ladi.
Aqlizaiflikningetiologiyasiturlichadir. Aqlizaiflikhomilaningonaqornidaligida, tug`ilishdayokiilkrivojlanishdavridamarkaziynervtiziminingsininggenetikbuzilishlari, jarohatlar, asfiksiya, infektsiyalar, intoksikatsiyalaroqibatidakelibchiqadi.
Aqlizaiflikningasosiyformalarinikliniktavsifijarohatningpatogenezi, salbiyta`sirningvaqtibilanchambarchasbog`liqdir.
Aqlizaiflikdegandaboshmiyaningertajaroxatlanishiyokiorganikrivojlanmaganlikbilanbog`liqbo’lganruhiyvabirinchinavbatdaaqliybuzilishnitushunishkerak. Og`irdarajadagiaqlizaifbolalarumumanmaktabbilimlarinivamalakalariniegallayolishqobiliyatigaegaemaslar.
Aqlizaiflikningklinik-psixologikko’rinishidaasosiybuzilishibo’libbilishfaoliyatiningyaqqoletishmasligixisoblanadi. Uongningpastligi, umumlashtirishjarayoniningshakllanmaganligi, psixikjarayonningmarg`unbo’lmaganligi, xotiraningetarlibo’lmasligi, diqqatvaboshqaqatorfunktsiyalardagikamchiliklarborligibilanxarakterlidir.
Aqli zaiflik uchun nutqning rivojlanmaganligi xarakterlidir. Aqli zaiflik turli etiologiyaga ega, u markaziy nerv sistemasining genetik jaroxatlanishi, ichki patogen ta`sirlar, tug`ruq paytidagi jarohatlar, asfiksiya, infektsiyaning bola miyasiga ta`siri, intoksikatsiya, jarohat va boshqalar bilan belgilanadi. Aytilganlardan kelib chiqqan holda aqli zaiflikka og`ir pedagogik qarovsizlikni kirgizish mumkin emas. CHunki uning ko’rinishlari yuqorida ko’rsatilgan mezonlarga o’xshab aqli zaiflikka olib kelmaydi (aqliy nuqsonning mavjudligi, bilish qobiliyatining pasayishi, aqliy funktsiyalarning organik etishmasligi hamda rivojlanishning biologik etiologiyasi).
SHuningdek, aqli zaiflikka samotogen, psixogen, tserebral, konstitutsional ko’rinishdagipsixik rivojlanishning orqada qolishini kiritib bo’lmaydi. CHunki bu shakllarning ijobiy dinamikasi xuddi yuqoridagi kabi aqli zaiflikning mezonlariga javob bermaydi. Aqli zaiflikning asosiy shakllarining keng tavsifi jarohatlanishning patogenezi va zararning vaqtinchalik ta`siri bilan uzviy bog`liq. Ontogenezning erta bosqichida (1,5-2 yoshgacha) markaziy nerv tizimiining zararlanishida birinchi navbatda qobiq sistemasining shakllanishi zararlanadi. Zararlanishning morfologik ko’rinishida varuhiy nuqsonning klinik ko’rinishida rivojlanmaganlik ustunlik qiladi. Bu hollarda gap oligofreniyaning turli variantlari haqida boradi. Katta yoshdagi zararning ta`sirida, bosh miya qobiq tizimining etilish vaqtida nerv sistemasining morfologik va klinik ko’rinishidagi jaroxatning ko’rinishi ustunlik qiladi. Bu hollarda dementsiyaning turli shakllari haqida gap boradi.