Bilib qo’yki, seni vatan kutadi…

Ahmad Yassaviy
Arslonbobo va Yusuf Hamadoniy (Buxoroda) qo’lida tarbiyalangan va tahsil olgan. Xo’ja Ahmad Yassaviy-Turkiston mulkining shayx mashoyixidir…” A.N. “Nasoyim ul-muhabbat” Yassaviy “Hikmat”larida 240 ga yaqin she’r mavjud.
A.Y. tasavvufdagi 4 asosiy bosqich: Shariat, tariqat, ma’rifat, haqiqat mohiyatini she’riy misralariga singdirgan ijodkor.
Pir, darvish, oshiq, obid, oqil, zohid,ishq, tolib, ummat, rasul, shayton, imon bevosita tasavvuf bilan bog’lansa, yo’l, rabot, karvon, o’q og’zaki ijod an’analari bilan aloqador holda yuzaga kelgan.
Atoyi “Mavlono Atoyi Balxda bo’lur edi. Ismoil ota farzandlaridindur, darveshvash xushxulq, munbasit (ochiq chehrali) kishi erdi…” (“Majolis un-nafois”) A.N.
“A.N. “Nasoyim ul-muhabbat” asarida Ismoil ota Ahmad Yassaviyning inisi Ibrohim otaning o’g’li ekanini aytadi”. Atoyi devonining taxminan XVI asrda ko’chirilgan, 260 g’azalni o’z ichiga olganqo’lyozma nusxasi Sankt-Peterburgda saqlanadi.
Atoyi “Begim” radifli she’rida u kipriklarini supurgi (“jorub”) yuzini xokandoz qilishga tayyorligini va hatto qullikka olsa ham roziligini aytib o’tadi”
G’azallari: “Ul samamkim…”, “Jamoling vasfini…”, “Ey do’st”, “soching chun laylat ul-qadr…”, “Hajringda, begim…”, “mengiz yo ravzayi rizvonmudur bu?”
“Hajringda, begim…” deb boshlanadigan g’azali oshiqona bo’lib, suyuklisiga muhabbatni olamdagi hamma narsadan ortiq ko’radigan oshiq holatida ifoda etilgan.
“Mengiz yo ravzayi rizvonmudur bu?” misrasi bilan boshlanuvchi g’azalida malaksiymo qizningchiroyidan hayratga tushadi.
Alisher Navoiy
Z.M. Bubur A.N haqida shunday degan: “Alisherbek naziri yo’q kishi erdi. Turkiy til bila to she’r aytibturlar, hech kim oncha ko’p va xo’p aytqon emas. Olti masnaviy nazm qilibtur. Beshi “xamsa” biri “lison ut-tayr”. To’rt g’azalyot devoni tartib qilibtur: “G’aroyib us-sig’ar”, “Navodir ush-shabob”, “Badoyi ul-vasat”, “Favoyid ul-kibar”. Yana “Mezon ul-avzon” otliq aruz bitibtur.