Bilgenimizdey, ǵárezsizlikke eriskenimizden keyin, jurtımızda ruwxıylıq máselesine bólek áhmiyet berile baslandı. Sebebi ruwxıylıqı joqarı dárejede qáliplesken xalıq ullı hám jeńilmes bolıp tabıladı

Liderlarning tómendegi tipleri parıq etedi:

1. Iskerliginiń mazmunına qaray:

a) Yoshlantiruvchi, háreket yamasa etika programmasın usınıs etiwshi lider;

b) Orınlawshı - berilgen programmanı orınlaw shólkemlestiriwshisi;

v) Bir waqıtta ózinde de ilxomlantiruvchi, da orınlawshı.

2. Basqarıw usılına kóre:

a) Avtoritar

b) Demokratiyalıq

v) Joqarıdaǵı eki usıldı ózinde sáwlelengenlestirgen.

3. Iskerligi xarakterine qaray.

a) Universal - ózinde liderlik ayrıqshalıqlardı mudam kórsetip turatuǵın ;

b) Situativ (jaǵdayǵa baylanıslı ) - ózinde liderlik qásiyetlerin málim ayriqsha jaǵdaylardı kórsetip turatuǵın.


GURUHNING ICHKI TUZILISHINI O'RGANISH

Psixologiyada gruppa daǵı qatlamlarǵa bóliniwin (onıń ishki dúzilisin ) úyreniw ushın kóplegen metodlar qollanıladı. Olardan eki túpkiliklileri - sotsiometriya (sotsiometrik soraw ) hám referentometriya metodı bolıp tabıladı.

Amerikalıq psixolog, mikrosotsiolog J. Moreno gruppalarda shaxslararo munasábetlerdi úyreniw ushın adamlardıń bir birin saylawın ( tańlawı, ábzal qurıwlardı ) anıqlaw usılın hám sezimiy ábzal qurıwlardı dizimnen ótkeriw texnikasın usınıs etdi. Bunı ol sotsiometriya dep ataldı.

Sotsiometriya metodı kishi gruppalarǵa tiyisli bolǵan shaxslararo munasábetlerdi úyreniw hám ólshewdiń metodı retinde usınıs etilgen. Sotsiometriya járdeminde shaxslararo birgeliktegi háreket processinde gruppa aǵzalarında nomoyon bolatuǵın ábzal kórinisti, kemsalıyqalıq yamasa xosh kórmeslikti muǵdarlıq m'yorini anıqlaw múmkin. Sotsiometriya gruppa aǵzalarınıń bir- birlerin xosh qurıwı yamasa xosh kórmesligini anıqlawda keń qollanıladı. Gruppa aǵzalarınıń ózleri bunday munasábetlerdi ańlap ala almasliklari hám olardıń bar ekenligi yamasa joqlıǵı haqqında ózlerine esap bermasliklari múmkin. Sotsiometriya metodı oǵırı operativ bolıp, onıń nátiyjeleri matematikalıq usıl menen qayta isleniwi hám jazba formada ańlatpa etiliwi múmkin.

Sotsiometrik usılınıń negizinde " Sen kim menen birge bolıwdı qalelarding? " degen tuwrınan - tuwrı soraw turadı. Ol kisiler ortasındaǵı óz-ara munasábetlerdi qalelegen iskerlik tarawında qollanıw etiliwi múmkin: sen kim menen birge bir partada otırıwdı, dem alıstı, waqıtıchog'lik qılıwdı, islewdi qalelarding hám hokozo. Qaǵıyda jol menende tańlawdıń eki baǵdarı - birgelikte miynet qılıw salasındaǵı hám waqıtıchoglik qılıw salasındaǵı baǵdarları usınıs etiledi. Bul orında tańlawdıń maqul túsetuǵınlıǵı dárejesinde (benihoya qálew bar ekenligi, bajonudilligi, bıyparqligi, onsha istalmayotganligi, sıra da qálew joq ekenligi) anıqlıq kiritiliwi hám tańlaw ushın usınıs etiletuǵın shaxslar sanı sheklengen bolıwı da múmkin. Tańlawlardı sotsiometriya matritsasiga túsiriw sıyaqlında bular esapqa alınadı. Nátiyjelerdi analiz etiw óz-ara xosh kóriw hám xosh kórmesliklarning quramalı tárzde chatishib ketkenligin, sotsiometrik " juldızlar" (olardı kópshilik tańlaydı ), " autsayder" larning (olardan hámme ózin shetke tartadı ) bar ekenligin hám pútkil ierarxiyasi kórsetip beredi. Sotsiometriya metodın oǵırı operativ ekenligine shubha joq jáne onıń járdemi menen gruppa ishindegi sezimiy umtılıwlar tábiyat kórinisi jetkilikli dárejede anıq - ayqın kórsetilgen bolıwı múmkin. Bul nátiyjelerdi baqlawlar jolı menen anıqlaw ushın uzaq waqıt jumsawǵa tuwrı kelgen bolar edi. Hár qanday gruppanı payda bolatuǵın kommunikativ shaxobcha retinde aytıw múmkin.

Lekin sotsiometrik analiz gruppa daǵı shaxslararo kommunikativ shaxobchaga oǵırı ulıwma tárzde anıqlama beriwi múmkin. Ol ne ushın individ birdey birliklerde gruppaǵa qarama - qarsı qoyılǵanlıǵı, basqalarında bolsa kommunikativ shaxobchadagi bunday úzilis boligini payqamasligini tusinip jetiwge alıp barmaydı. Sotsiometrik texnika járdeminde belgilengenler etiletuǵın baylanısıwlar sistemasın muqarar dep esaplab bolmaydı. Búgingi " juldız" erteń jalǵızlanıp qalıwı múmkin. Sotsiometriya nátiyjeleri bizge bunday ózgerislerdiń sebepleri haqqında maǵlıwmat bere almaydı. Sonıń menen birge, gruppa aǵzaları birovlarni biykarlap, basqalardı tańlaǵanlarında nelerge tiykarlanǵanlıqları, gruppanıń hár túrlı aǵzalarına tán xosh kóriw hám xosh kórmesliklar zamirida qanday mánis bar ekenligi abstraktlıǵınsha qaladı