bilet bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlarning tuzilishi, ahamiyati va xilmaxilligi haqida ma’lumot bering. Postembrional rivojlanish xillarini va assidiya metamorfozini tushuntiring. Katta yoshdagi odam organizmi tomirlarida litr qon

2-savolga javob
:rasmga izoh. 
DNK molekula massasi juda katta bo‘lgan qo‘sh zanjirli polimer birikma hisoblanadi. Bitta molekula
tarkibida haddan tashqari ko‘p nukleotidlar bo‘ladi. DNK molekulasi qo‘sh zanjirdan iborat. Qo‘sh zanjir 
bir-biriga to‘la mos keladi va komplementardir. Zanjirlarning bir-biriga mos va komplementar bo‘lishi
ham bir zanjirdagi purin asosi qarshisida pirimidin asosi bo‘lishini talab qiladi. Purin asosida A va G
kirsa, pirimidin asosiga S va T kiradi. Adeninga doim Timin komplementar, guaninga esa tsitozin 
komplementardir. A-T o‘rtasida ikkita vodorod bog‘, G-TS o‘rtasida uchta vodorod bog‘lar bo‘ladi. DNK
qo‘sh zanjirining hosil bo‘lishi nukleotidlar o‘rtasidagi komplementarlik bilan bog‘liqdir. DNK
molekulasida oqsil sintezi to‘g‘risida axborot joylashgan. Shu bilan birga DNK molekulasi ana shu 
axborotning nusxasini ko‘paytirish xususiyatiga ega. Bu tirik organizmlar haqidagi irsiy axborotni aniq
holda nasldan naslga o‘tkazish demakdir.
DNK hujayra yadrosida, shuningdek mitoxondriya va
xloroplastlarda bo‘ladi. U xromosoma tarkibiga kirib, oqsillar bilan birikkan holda uchraydi. DNKning 
tuzilishini amerikalik biolog J. Uotson va angliyalik fizik olim F. Krik kashf etganlar. 
3-BILET 
1. Oqsillarning xossalari. Oddiy va murakkab oqsillar haqida ma’lumot bering. 

---

2. O‘simliklar va hayvonlar seleksiyasi sohasida o‘zbek olimlarining erishgan yutuqlarini gapirib bering. 
3. Ulotriksning jinsiy ko‘payishida 256 ta gameta hosil bo‘lgan bo‘lsa, shu gametaning 25% dan zigota 
hosil bo‘lgan. Zigotaning 50% dan ulotriks iplari hosil bo‘ldi. Qancha ulotriks iplari hosil bo‘lgan? 
1-savolga javob: 
Tirik organizmlar tarkibida uchraydigan oqsillar ikki xil: tolasimon va yuma loq yoki tuxumsimon
shaklga ega. Tolasimon oqsillarga hayvonlarning junidagi, odam sochi, muskuli va ipak qurtining
ipagidagi oqsillar kiradi. Yumaloq oqsillarga esa hujayradagi eruvchan oqsillar misol bo‘ladi. Bularga
ko‘pincha katalizatorlik vazifasini bajaruvchi oqsillar va qondagi gemoglobin oqsillari kiradi. oqsillar
turli ta’sirlar natijasida o‘zining tabiiy xususiyatlarini yo‘qotadi. Masalan, tuxum qaynatilganda oqsillari
ivib qoladi. Bu hodisa denaturatsiya(denatura — tabiiy holatni yo‘qotish) deb ataladi. organizmlarning
qarishi undagi oqsillarni asta-sekin denaturasiyaga uchrashi bilan bog‘liq.oddiy va murakkab oqsillar.Barcha 
oqsillar 2 ta katta guruh ga: oddiy va murakkab oqsillarga bo‘linadi. oddiy oqsillar faqat aminokislotalardan 
tashkil topgan. Murakkab oqsillar tarkibida aminokislotalardan tashqari, oddiy me tall atomi yoki
boshqa oqsil bo‘lmagan murakkab moddalar ham uchraydi.oddiy oqsillarsuvda yoki boshqa eritmalarda 
erish xususiyatiga qarab bir-biridan farq qiladi. Toza distillangan suvda eriydigan oqsillar albuminlardeb 
ataladi. Tuxum oqsili, bug‘doy va no‘xat oqsillari albuminlarga misol bo‘ladi. osh tuzining kuchsiz eritmasida 
eriydigan oqsillar globulinlar deyiladi. Qon tarkibidagi oqsillar va ko‘pchilik o‘simlik oqsillari globu 
linlarning vakillaridir. Tirik organizmlarning hujayralarida yana spirtlarda, kuchsiz ishqoriy eritmalarda 
eriydigan oddiy oqsillar ham mavjud.Murakkab oqsillar tarkibidagi boshqa oqsil bo‘lmagan birik malarning 
xarakteriga qarab, nukleoprotein, xromoprotein, lipoprotein va boshqalarga bo‘linadi. Xromoproteinlar
rangli oqsillar bo‘lib, tirik organizmlarda ko‘p tarqalgan. Qondagi gemoglobin oqsili xromo 
proteinlarga kiradi, uning tarkibida temir atomi mavjud. Nukleoproteinlar oqsil va nuklein kislotalarning
birikishidan hosil bo‘lgan murakkab birikmalardir. Ular barcha tirik organizmlarning tarkibidauchraydi va 
yadro hamda sitoplazmaning ajralmas qismi hisoblanadi.