Big Data'ning asosiy 8 atamasi

VVV – hajm, tezlik, xilma-xillik
Salmoqli ma’lumot atamasi orqali tom ma’noda har qanday axborot tashuvchida saqlanayotgan katta miqdordagi ma’lumotlar tushuniladi. Bundan tashqari, bu miqdor juda katta bo‘lib, uni odatiy dasturiy yoki apparat ta’minotlari yordamida qayta ishlash mumkin emas, ayrim hollarda esa umuman imkonsiz.
«Big Data» — bu faqat ma’lumotlarning o‘zi emas, balki ularni qayta ishlash va foydalanish texnologiyasi, juda katta oqim ichidan kerakli axborotni izlash uslubidir.
Salmoqli ma’lumotlar bilan ishlovchi tamoyillar – «Volume» (hajm), «Velocity» (tezlik), «Variety» (xilma-xillik) ifodalari ushbu atama bilan chambarchas bog‘langan. Bu bevosita saqlanayotgan axborot miqdori, ularni qayta ishlash tezligi va xilma-xilligiga bog‘liq jarayondir. So‘nggi paytlarda ushbu uchta bazaviy tamoyilga yana biri – axborot qiymatini anglatuvchi «Value» tushunchasi ham qo‘shildi. Ya’ni, ma’lumotni saqlash va qayta ishlash xarajatlarini oqlash uchun u nazariy yoki amaliy jihatdan foydali va kerakli bo‘lishi shart.
Salmoqli ma’lumotlar manbai
Masalan, yirik ma’lumotlarning oddiy manbai ijtimoiy tarmoqlarni o‘z ichiga olishi mumkin – har bir profil yoki ommaviy sahifa o‘zida go‘yo axborot okeanidagi kichik bir tomchini ifodalaydi. U yoki bu profilda saqlanayotgan ma’lumotlar sonidan qat’i nazar, har bir foydalanuvchining o‘zaro hamkorligi maksimal darajada tez bo‘lishi kerak.
Salmoqli ma’lumot amalda inson hayotining deyarli har bir sohasida to‘planadi. Bunga inson faoliyati bilan bog‘liq istalgan tarmoqni kiritsa bo‘ladi. Bu ijtimoiy ommaviy axborot vositalari ham, tibbiyot ham, bank ishi ham, shuningdek, qurilmalar tizimi, har kuni qabul qilinadigan ko‘p sonli axborotlar natijalari ham, masalan, astronomik kuzatuvlar, metrologik ma’lumotlar va Yerni tadqiq qilish qurilmalaridan olingan metrologik ma’lumot va axborotlar bo‘lishi mumkin.
Real vaqt tartibida turli kuzatuv tizimlaridan olingan axborotlar u yoki bu kompaniya serverlariga taqdim etiladi. Televideniye va radioeshittirish, mobil aloqa operatorlari qo‘ng‘iroqlar bazasi — bular bilan har bir konkret odam minimal darajada o‘zaro muloqot qiladi, ammo ushbu barcha axborotlar umumlashgan holda salmoqli ma’lumotga aylanadi.
Salmoqli ma’lumotlar texnologiyasini ilmiy-tadqiqot faoliyat va biznesdan ayro tasavvur qilib bo‘lmaydi. Bundan tashqari, ular davlat boshqaruvi sohasini ham egallashni boshladi – hamma joyda yanada ko‘proq samarali saqlov tizimini joriy etish va axborotlarni manipuliatsiya qilish talab qilinmoqda.
Amalda
Yer sharining har bir nuqtasida o‘z mijozlariga ega jahonga mashhur kompaniyalar («Facebook», «Google» va IBM kabi ijtimoiy gigantlar, shuningdek, «Master Card», VISA va «Bank of America» kabi moliyaviy tuzilmalar) ulardan foydalangandan so‘ng «Big Data» texnologiyasini zamonaviy dunyo bozoriga faol tatbiq etish boshlandi. Masalan, IBM pul o‘tkazmalari operatsiyalarida salmoqi ma’lumot uslubidan foydalanadi. Mazkur uslub yordami bilan o‘tkazmalardagi 15 foizdan ortiq qalbaki bitimlar (tovlamachilik) aniqlangan, himoyalangan pul mablag‘lari esa 60 foizga oshgan. Shuningdek, tizimdagi yolg‘on signallar bilan bog‘liq muammolar hal qilindi — ularning soni yarmidan qo‘prog‘iga kamaytirildi.
VISA kompaniyasi ham u yoki bu operatsiyada firibgarliklarni kuzatib borish uchun «Big Data» texnologiyasidan foydalanadi. Natijada ular har yili 2 mlrd.dan ortiq AQSh dollarini «oqish»dan saqlab qolmoqda.
Germaniya mehnat vazirligi ishsizlik bo‘yicha beriladigan nafaqa tizimiga salmoqli ma’lumot tizimini kiritib, xarajatlarni 10 mlrd. yevroga qisqartirishga muvaffaq bo‘ldi. Bu fuqarolarning har beshinchisi ushbu nafaqani hech qanday asossiz olishiga chek qo‘yildi, deganidir.