Беркинов Б. Б. Институционал иқтисодиёт: Ўқув қўлланма. 3-нашр

10.1-расм.
 Битимни амалга ошириш босқичлари.
 
Агар эксперт баҳоларга кўра, энг кам харажатлар имплицит 
шартномалардан фойдаланиш билан боғлиқ бўлса, у ҳолда иккинчи босқичда 
унитар, холдинг, мультидивизионал ва аралаш каби муқобил ташкилий 
тузилмалар доирасида юзага келадиган трансакция харажатларини таққослаш 
мумкин. 
Умумий кўринишда (битимнинг муайян шартларини ҳисобга олмай) 
шартноманинг учта тури қиёсий устунликлари, О.Уильямсон фикрига кўра, 
қуйидаги тарзда намоён этиш мумкин (10.1-жадвал). 
10.1-жадвал 
Шартноманинг қиёсий устунликлари 
[54]
 
Қиёсий мониторинг харажатлари
параметрлари 
Шартнома турлари 
классик 
неоклассик 
имплицит 
Рағбатлар кучи 
++ 
+ 
0 
Назорат қилиш самарадорлиги 
0 
+ 
++ 
Иштирокчиларнинг кутилмаган 
ҳолатларга автоном мослашиши 
++ 
+ 
0 
Иштирокчиларнинг кутилмаган 
ҳолатларга келишилган тарзда 
мослашиши 
0 
+ 
++ 
Низоларни ҳал этиш ҳуқуқий 
тадбирларининг қулайлиги 
++ 
+ 
0 
Изоҳ: ++- энг самарали; +- етарлича самарали; 0 - самарасиз
. 
Биринчи босқич
: шартнома 
турларининг қиёсланиши 
Иккинчи босқич
: ташкилий 
тузилмаларнинг қиёсланиши 
Классик шартнома 
Неоклассик 
Имплицит шартнома 
унитар 
холдинг 
мультидивизионал 
аралаш 

---

141 
Мисол тариқасида корхона раҳбарларининг корхоналар соҳасига 
тааллуқли бўлмаган фаолият турини мустақил равишда ёки четки 
ташкилотларга пудрат (неоклассик шартнома) асосида бажаришни афзал 
кўришларига оид маълумотлар 10.2-жадвалда келтирилган. 
 
10.2-жадвал