|
1.2. Signalni uzlukli signalga aylantirish. Kotelnikov teoremasi
Radioelektron sistema orqali informatsiya uzluksiz yoki uzlukli-diskret signal ko’rinishida uzatilishi mumkin. Uzluksiz signalda informatsiya miqdori cheksiz, diskret signalda esa, chekli bo’ladi. Ularning aloqa sistemasidan o’tishda informatsiya yo’qotilishi bir xil bo’lmaydi. Uzluksiz signal informatsiyasining yo’qotilishi uzlukli signalnikidek yetarlicha ko’p bo’ladi. Zarur bo'lsa uzluksiz signal avval uzlukli signalga aylantirilib, keyin uzatilsa va informatsiya yo’qolishi uzluksiz signal uzatilgandan keyinroq bo’lar ekan. Shunign uchun informatsiya uzatishda signalning uzlukli holatidan keng foydalaniladi.
Uzluksiz signal ikki xil vaqt yoki sath bo’yicha uzlukli sigmalga aylantiriladi. Uzluksiz signalni vaqt bo’yicha uzlukli bo’laklarga ajratib uzatishda vaqt oralig’i bir xil qilib olinganda zarrachalar - impulsalarining amplitudalari turli xil, amplituda sath;ari bir xil qilib olinganda esa vaqt oraliqlari turlicha kattalashishga ega bo’ladi. (1.5-rasm)
1.5-rasm. Signalni vaqt bo’yicha uzlukli signalga aylantirish. а) Amplituda o’zgaruvchan, б) Vaqt oralig’i o’zgaruvchan.
Bu ikki holat o’zaro ekvivalent , shuning uchun har bir ajratilgan impuls bo’lagining maydonlari o'zaro teng bo'ladi.
Signalni amplitude qiymati bo’yicha sathlarga ajratib bo’laklash kvantlash deb ataladi. Bunda bir-biridan ajratilgan bo’laklar kvantlassh darajasini (shkalasini) hosil qiladi
Darajadagi har bir bo’laklar oralig’i kvantlash qadami deb ataladi. (1.6-rasm).
Kvantlashda signalning kattaligi unga yaqin taxminiy qiymatlarga ajratiladi. Suning uchun har bir bo’lak o’zining haqiqiy qiymatidan farq qiladi. Bu farqni kvantlash halokati yoki kvantlash shovqini deb aytiladi.
Signalni vaqt bo’yicha uzlukli qilib uzatish radio bog’lanish sistemasining uzatish-qabul qilish imkoniyatini oshirsa, amplituda sathi bo’yicha kvantlash uning to’sqinliklarga chidamliligini oshiradi..
Uzluksiz signalni-diskret signalga aylantirish natijasida sonli signal hosil qilinadi. Buning uchun signalning har bir bo’lagi binor son-qo’sh son -<<0>> yoki <<1>> raqamlari bilan belgilanadi. Masalan, musbat qutbli kuchlanish <<1>> bilan belgilansa, manfiy qutblisi <<0>> deb belgilanadi. Signal chastotasining bir qiymati <<1>> deb olinsa ikkinchisi -<<0>>deb belgilanadi. Mikroelektronikaning rivojlanishi integral mikrosxemalarda sonli signallardan keng foydalanish immoniyatini yaratmoqda.
Signalni diskretlashtirishda t vaqt oralig’ini qanday tanlsh lozim ekanligi Kotelnikov teoremasi orqali belgilanadi. Bu teorema bo’yicha qisqartirilgan spektrli signal o’zining ga teng vaqt oralilaridagi qiymatlari orqali to’liq ifodalanadi. Buning qiymati shunday uzatilishi kerak bo’lgan signal spektri yuqori chastota bilan chegaralangan bo’lsa uning barcha qiymatlarini uzatish shart emas. Qabul qilish joyida boshlang’ich signalni tiklash uchun signalning t vaqt oraliqlarida uzatilgan oniy qiymatlarini qabul qilish yetarli bo’ladi. -Har bir elektr zanjiri o’zining o’tkazish sohasiga ega. Ideal zanjir uchun signalning spektral funksiyasi o’tkazish sohasidan tashqarida nolga teng bo’ladi Shunga qarab (1.6) Fure integrali qisqartirilgan spektrli signal uchun quyidagi o’rinishda yoziladi:
Bundagi ning o’zgarish intervali uchun quyidagi qatorga qarang:
Bunda
Agar (1.9) va (1.11) ifodalarni o’zaro solishtirsak,
Ekanligi ko’rinadi. Bunda
Agar (1.10) ifodani (1.9) formulaga qo’yib, matematik almashtirishlar bajarilsa, signalning qisqartirilgan spektri uchun quyidagi hosil bo’ladi:
Bu ifoda spektri qisqartirilgan funksiyali signalni aniqlash uchun o’zaro trng vaqt oraliqlarida olingan qiymatlarni bilish yetarli ekanligini ko’rsatadi.
Demak, funksiyaning hisobga olinadigan nuqtalaridagi qiymati vaqt oraliqlari orasida ko’rinishidagi qonun bo’yicha o’zgarar ekan. kattalik nuqtalarida 1 ga, qiymatlarida esa, 0 ga teng bo’lgani uchun bu funksiyaning hisobga olinadigan nuqtalar qiymatiga ta’sir qilmaydi, shuning uchun tә nuqtalarida (1.14) qator faqat bir tuzuvchiga ega bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
