Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti fizika kafedrasi radioelektronika

4.4. Detektorlash

Modulyatsiyalngan yuqori chastotali tebranish tarkibidagi modulyatsiyalovchi tebranishni ajratib olish jarayoni detektorlash deb ataladi. Binibarin, detektorlash modulyatsiyaga teskari jarayon. Shuning uchun uni demodulyatisya dem ham ataydi. Lekin modulyatsiyalanmagan holda ham foydalaniladi. Shuning uchun mumiy holda detektorlash degan yuqori chastotali tebranishning biror parametrini ajratib olish jarayoni tushuniladi.

Detektorlash jarayoni chiziqli bo’lmagan zanjirlarda amalga oshirliadi. Birpq har qanday chiziqli bo’lmagan zanjir ham detektorlash effektini hosil qilmaydi. Detektorlash effekti hosil bo’lish uchun zanjirdan yuqori chastotali tebranish o’tganda o’zgarmas tashkil etuvchi tokning orttirmasi vujudga kelsihi kerak. Shu orttirma tarkibida foydali tebranish bo’ladi

Bizga (4.2) ko’rsatkichli poinom orqali ifodalovchi chiziqli bo’lmagan zanjir berilgan bo’lsin. Unga yuqpri chastotali tebranish ta’sir qilsin:

Bu formuladagi

Kattalik yuqorida aytilgan tok orttirmasi bo’ib, uning kattaligi yuqori chastotali tebranish amplitudasi U_m ga mutanosibdir. Shunga ko’ra u detektorlash effekti.

Demak, detektorlash effekti polinomning kvadratik hollari hisobiga yuzaga keladi. Tok darajali hadlar bo’lsa, bu effektni bermaydi. Bundan detektorlash jarayoni juft darajali hadlarga ega bo’lgan chiziqli bo’lmagan zanjirlarda amalga oshirilishi mumkin degan xulosa chiqadi. Xarakteristikasi kvadratik qonun bo’yicha o’zgaradigan elementli chiziqli bo’lmagan zanjir shunday xususiyatga ega bo’ladi.

Modulyatsiya turiga qarab detektorlar chastotali, amplitudali, fazali va boshqa detektorlarga ajratiladi.

Amplitudali detektorlar uchun modulyatsiyalngan tebranish amplitudasi katta ahamiyatga ega. Shunga ko’ra detektorlash kvadratik va chiziqli detektorlashga ajratiladi.

Kvadratik detektorlashda amplitude kichik qiymatli bo’ladi. Shuninh uchun uni kichik amplitudalarni detektorlash deb ham ataydi. Chiziqli detektorlashda esa, tebranish amplitudasi yetarlicha katta bo’ladi va katta amplitudalarni detektorlash deb ataladi.