Berdaq nomidagi qaraqalpoq davlat universiteti kimyo-texnalogiya fakulteti oziq-ovqat yo`nalishi 1-a kurs talabasi matnazarov sanatbekning biologiya fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Shaperon - bu oqsil foldingi jarayonida oqsilning tog'ri uchlamchi va tortlamchi strukturalarini hosil qilib berishni taminlab beradigan oqsillar sinfi. Shaperon degan termin ilk bora Kembrij universiteti embriologiya professori Ron Laskey tomonidan ishlatilgan. Shaperonlar xar bir tirik organizmda bor.

Oqsillarning har xil uchlamchi strukturalarining koʻrinishi.

To‘rtlamchi strukturaga gemoglobin, tamaki virusi oqsili, RNK-polimeraza, laktatdegidrogenaza, katalaza va boshqalar ega bo‘ladi.

To‘rtlamchi strukturaga gemoglobin, tamaki virusi oqsili, RNK-polimeraza, laktatdegidrogenaza, katalaza va boshqalar ega bo‘ladi.

Demak, birgina polipeptid zanjiridan iborat bo‘lgan oqsil molekulasito‘rtlamchi strukturaga ega bo‘la olmaydi.Totrtlamchi strukturaga ega bo‘lgan oqsil molekulasiga oligomer oqsil deyiladi. Masalan: gemoglobin molekulasi (M=64500) 4ta subbirlikdan yoki polipeptid zanjirlaridan tashkil topgan. Bu polipeptidlarning har biri birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi strukturaga egadir.

To’rtta polipeptid zanjirining har ikkitasi bir xil birlamchi strukturaga ega, shuning uchun ikkita α va ikkita β -polipeptidlar gemoglobin molekulasini to’rtlamchi strukturasini hosil qiladi. α -polipeptid zanjirida 141, β−polipeptid zanjirida esa 146 ta aminokislotalar qoldig’i joylashgan.Gemoglobin oqsili globulyar konfiguratsiyada bo’ladi.

Oqsillarning to‘rtlamchi strukturasi ba’zi oqsil molekulalari bir necha polipeptid zanjirdan iborat bo‘lib,ular subbirliklar yoki protomerlar deb nomlanadi. Har bir protomero‘ziga xos birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi strukturalariga ega. Protomerlar va ular qismlarining bir-biriga nisbatan fazoda joylashuvi oqsil molekulasining to‘rtlamchi strukturasi deb nomlanadi. Ayrim oqsillar to‘rtlamchi strukturasida protomerlar globulyar ko‘rinishda bo‘ladi.