|
Soraw ha’m tapsırmalar.
1. Aymaqlıq miynet bo’listiriliwi degen ne ?
2. Bazar ekonomikası sha’rayatında aymaqlıq miynet bo’listiriliwi qanday a’melge asırıladı?
3. MAB menen ekonomikalıq rayonlastırıw menen qanday baylanısı bar ?
4. A.Smit, D.Rikardolardın’ teoriyalıq mazmunı nelerden ibarat ?
5. O’zin’iz jasap atırgan walayattın’ respublika miynet bo’listiriliwine ornın ta’riyiplep berin’ ?
O’NDIRISTI SOTSIALLIQ SHO’LKEMLESTIRIWDIN’ FORMALARI.
Jobası:
1. O’ndiriste ja’mlesiw yamasa kontsentratsiya
2. Qa’nigelesiw ha’m onın’ formaları.
3. Kooperatsiya, onın’ qa’nigelesiw menen baylanısı.
4. Kombinatlasıw, o’ndiris ha’m xalıqqa xızmet ko’rsetiw tarawlarında bul formanın’ a’melge asırılıwı.
O’ndiristi sho’lkemlestiriwdin’ barlıq formaları ja’mlesiw (kontsentratsiya), qa’nigelesiw, kooperatsiya, ha’m kombinatsiya bir waqıtta sotsial ha’m aymaqlıq xarakterge iye. A’lbette, ekonomikalıq ha’m sotsiallıq geografiya ushın ondiristin’ aymaqlıq ta’repi jetekshi roldi oynaydı. Sog’an qaramastan, bul bir-biri menen baylanıslı bolg’an rayonlardı toplag’an halda u’yreniw, analizlew, birewinen ekinshisine o’te biliw geografiyalıq pikirlewdın’ za’rur qa’siyeti bolıp esaplanadı.
Endi qısqasha ondiristi sho’lkemlestiriw formalarına toxtalıp o’teyik. Olardın’ analizin ja’mlesiwden baslag’anımız ma’qul shıg’ar, sebebi formalardın’ negizinde de ol yamasa bul ko’rinisdegi ja’mlesiwdi koriwimiz mumkin.
Ja’mlesiw yamasa o’ndiristin’ toplanıwı, jıynalıwı ekonomikanın’ barlıq tarawlarına tiyisli. Biraq geografiyalıq jaqtan ol en’ a’weli sanaat, awıl-xojalıg’ı ha’m transport, yag’niy materiallıq tarawlarda ayqın korinedi. Bunnan tısqari ekonomikalıq geografiya pa’ninin’ obektin tap usı tarawlardın’ aymaqlıq jetilisiwin olardın’ jaylasıw qa’siyetleri belgilep beredi. Sonday-aq sanaat ushın «noqat» yamasa tuyin ko’rinisinde aymaqlıq sho’lkemlestiriw, awıl-xojalıq areal yamasa poyas (zonal), transport ushın bolsa lenta siyaqlı yamasa sızıq siyaqlı jaylasiw ta’n bolıp esaplanadı. Ekonomikalıq ha’m sotsial geografiya belgili da’rejede tap usı sanaat orayları ha’m tuyinleri areal ha’m zonalar «lentalar» dı olardın’ jaylasıwı, baylanısı ha’m aymaqlıq qatnasların u’yrenedi. Sotsial obektlerdin’ aymaqlıq sho’lkemlestırılıwı bolsa, joqarıdag’ı tarawlar jaylasıwı menen belgilenedi. Mısalı, xalıq ha’m og’an xızmet ko’rsetetug’ın tarawlardın’ aymaqlıq dizimleri sanaat, awıl xojalıg’ı ha’m transport geografiyaso’n’ı tiykarında a’melge asırıladı. Demek, ekonomikalıq ha’m sotsiallıq geografiya areal, noqat ha’m sızıqlar olardın’ o’z ara aymaqlıq qatnası tuwralı pa’n bolip esaplanadı. Buni biz ekonomikalıq geografiyanın’ o’zine ta’n «geometriyası» dep atawımız da mu’mkin.
Joqarıda ja’mlesiwdın’ aymaqlıq ta’repıne itibar berdik. Onın’ sotsiallıq ta’repi ha’m xalıq xojalıg’ının’ barlıq tarawlarında ha’r qıylı boladı. Ulıwma alg’anda, ja’mlesiw sanaat mısalında ju’da’ anıq yamasa sezilerli ko’rinedı. Bul tuwralı o’ndiris fondları, jalpı o’nim yamasa jumısshı ha’m xızmetshılerdın’ tu’rlı ka’rxanalarda jıynalıwı, toplanıwı taza haldag’ı o’ndiris yaki ka’rxana ja’mlesiwi, olardın’ qalalar ha’m rayonlar jaylasıwın bolsa urbanistik ha’m aymaqlıq ja’mlesiw sıpatında ko’rıw orınlı.
Ja’mlesiwdın’ bul formaları bir-birine o’tıp turadı ha’m tu’rlı rayon yamasa ma’mleketlerde ha’r qıylı birikpelerde boladı.Mısalı, qalangın’ o’raylasıw da’rejesı belgili bir etapta ko’terilgenden, ayman’tın’ «sıyımi» optimal da’rejege jetkennen keyin o’zine ta’n jag’day ju’zege keledi, yag’nıy endi u’sı qalada qosımsha ka’rxanalardı qurıw imkaniyatlı
Kontsentrattsiyanın’ bul formaları bir-birine o’tip turadı ha’m tu’rli rayon yamasa ma’mleketlerde xa’r qıylı birikpede boladı.
Ma’selen, Qalanın’ oraylasıw da’rejesi ma’lim basqıshqa ko’terilgennen keyie aymaqlıq sıyımı optimal da’rejege jetkennen keyin o’zine ta’n jag’daydı payda etedi. Yag’nıy endi bul qalalarda qosımsha ka’rxanalardı qurıw imkaniyatı qalmaydı. Ekologik u’y-jay, transport mashqalalari keskinlesedi. Qurıw ushın jer maydanı da jetispeydi ha’m jana ka’rxana oraydan alısta jaylasıwın da istemeydi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
