Bektosheva Farangiz abdulla qodiriyning o`tgan kunlari va

Qodiriy qaytmagan hovli
Toshkentning markazida Parijning 13-kvartaliga qiyoslash mumkin boʻlgan bir mahalla bor...

Oʻsha koʻchada oq tunukalar bilan oʻralgan Samarqand darvoza mahallasining ichkarisida millatimizning buyuk adibi, qahramoni Abdulla Qodiriyning hovlisi bor.

Bilasiz, bir qator koʻchalar, bogʻlar, maktablar, kutubxona, mahalla va oliy bilimgohlar uning tabarruk nomi bilan yuritiladi.

Ammo, uning uyi hali ham muzeyga aylantirilmagan, xuddi Qodiriyning oʻzidek sodda va kamtar.

Hovlida Qodiriyning ilhom avjida yozgan asarlariyu, millat gʻamida yonib, iztirobda oʻtkazgan kunlariga guvoh buyumlar saqlanadi.

Uyda meni buyuk adibimizning nevaralari yuz- koʻzlari Qodiriyga oʻxshab ketuvchi Irfon aka kutib oldilar.

Aniqrogʻi, band boʻlsalar ham ishlarini tashlab "ekskursiya" qildirishga erinmadilar.

Uy tomon kirarkanmiz Irfon aka eshikni ochib, "Mana shu eshikdan 1937 yil 31 dekabr buvamni olib chiqib ketishgan va u shu boʻyi qaytmagan. Toʻqqiz oylik qamoqdagi soʻroq-tergov, qiynoq, xoʻrlikdan soʻng u qatl ettirilgan", - deydi.

Irfon akaning aytishicha, Habibullox Qodiriy otasini otgan askar bilan uchrashganlar.

Askarda adovatlari boʻlmagan, deydi Irfon aka axir u ham oʻz vazifasini bajargan.

Ammo Abdulla Qodiriy otilgan joy esa, uning nevarasi soʻzlariga koʻra aniq emas.

Qodiriy oʻtirib ijod qilgan tut daraxtidan yasalgan tancha (sandal), qoʻl yuvgan oftoba, hujjatlar saqlangan temir sandiq, uning rafiqasi Rahbarnisa aya kelinlikda olib kelgan sarpo sandigʻi avlodlari tomonidan tabarruk xazinadek asrab qolingan.

Irfon aka Qodiriyning suratini qoʻlga olarkan, "mana bu surat bobomni 1926 yilda qamalgan vaqtlardagi suratlari. Ular "Mushtum"da bosilgan "Yigʻindi gaplar" hikoyasidagi tanqidiy mulohazalari uchun "aksilinqilobiy harakat qilganlik"da ayblanib, qamoqqa olinganlar, turli boʻhtonlar bilan sudlanganlar. Sudda oʻzlarini mardonavor himoya qilganlar. Keyin ozodlikka chiqib ham yana haqiqatparvar boʻlib, yozishda davom etganlar. Bobom qoʻrqmas va mard odam boʻlganlar", deydi.

Qoʻrqmas va mard oʻzbekning qahramoniga tegishli yoʻl chemodanlari, soyabon va garderoblarga razm solaman.

Katta garderob, shkaflar oʻsha davrdagi yozuvchilar uyushmasidan esdalik ekan. Avval yozuvchi sifatida oʻziga aʼzo qilgan tuzum keyin uni koʻkragidan otib tashlagan...

Eskizlarini Peterburgdan keltirib, oʻzlari bosh-qosh boʻlib, qurdirgan shiypon ham bugungi mustaqillik kunlarigacha yetib kelgan.

Aytishlaricha Qodiriy shu shiyponda oʻtirib ijod qilishni yoqtirgan.

Shiypondan katta xovlining bogʻlari xuddi kaftdek koʻrinadi.

Adibdan qolgan asarlar bilan birga unga tegishli barcha buyumlar ham qadrli...

Qodiriyga dastyor boʻlgan uy buyumlarini qoʻlga olib ham faxrlanadi odam, oʻzbekning shunday buyuk mard oʻgʻloni qachondir shu oftobada qoʻl yuvgan, shu kerosin lampa yorugʻida ijod qilgan...