Bekiston res’ublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona davlat universiteti qo‘

Mashg’ulotni o’tkazish tartibi. Mashgulot belgilangan vaqtda O’quvchilarning xonaga (mashgulot o’tkaziladigan joyga) kirib kelishidan (yushlanadi. O’quvchilar xonaga kirib kelishar ekan, mashg’ulotdan oldin shrbiyachi tomonidan eshikning yonidagi stol ustiga tayyorlab qo’yilgan, ipgliz tilida yozilgan harflardan (S, S, O, R, Ye) bittasini olib, stol (profiga joylashadilar (stollarga ham shu harflar qo’yilgan, har bir stol atrofida o’quvchilar soni bir xil bo’lishi hisobga olinadi). O’quvchilar joylashib olishgach, tarbiyachi mashg’ulotni boshlaydi.
Tarbiyachi mashg’ulotni o’tkazish tartibi bilan o’quvchilarni shiishtirishdan boshlaydi. Tarbiyachi shu kunning dolzarb muammolaridan kslib chiqqan holda, mashg’ulotga o’quvchilar bilan birgalikda mavzu yoki muammo tanlaydi va guruhlardan ularning har biri tanlangan mavzu yoki muammoni bir tomonini o’rganishlarini (stollarga shu guruh tomonidan umumiy muammoning qaysi jihatlari haqida so’z yuritishlari kerakligini ko’rsatuvchi belgi yoki yozuvli material qo’yiladi), so’ngra, munozara yuritib, o’zlarining fikrlarini yozma (og’zaki) bayon qilishlari kerakligini gushuntiradi. Vazifa uchun vaqt belgilaydi. Guruhlarning ishlari tayyor bo’lgach, ular birin-ketin o’rtaga chiqib, ishlarini taqdimot qiladilar. Gaqdimot avval muammoning - belgisi (S), keyin uning - sababi (S), so’ngra natijasi (O), manbai (R) va samarasi (E) tartibda olib boriladi. Boshqa l y’yx ahzolari taqdimot qilayotgan guruhning fikrlarini to’ldirishlari mumkin. Barcha guruhlarning taqdimoti nihoyasiga yetgach, bildirilgan fikrlar, takdimot materiallari umumlashtirilib, xulosa qilinadi. Tarbiyachi o’quvchilar bilan birgalikda guruhlar faoliyatiga baho beradi, mashgulotga yakun yasaydi, o’quvchilarning mashg’ulot haqidagi fikrlarini piiqlaydi.
Izoh: ushbu mashgulotni "SCORE" interfaol uslubi yordamids o’tkazish tavsiya etiladi, shuning uchun o’quvchilar har bir harf bo’yicha j guruhga bo’lingan holda joylashishadi. Ushbu interfaol uslubini o’tkazii qoidalariga to’liq rioya qilish mashgulotning samarali va ijobsh natijali bo’lishiga, o’quvchilarni mustaqil fikr bildirishpariga, faol bo’liishariga imkonyat yaratadi. Quyida ushbu interfaol uslub haqida tushuncha beriladi.
Trening "Kontakt"- jamoaviy xikoya tuznsh. Trening maqsadn:

• 
  o’kuv jamoasi ishtirokchilarini bir-biri bilan tanishtirish;
  
• 
  do’stona munosabatni va ijodiy muhitni yuzaga keltirish;
  
• 
  o’quvchilar o’rtasidagi ruhiy to’siklarni yengishga o’rgatish.
  

Treningdan kutiladigan natnja: Mazkur trening tarbiyachi va ukuvchilar jamoasini, uning tabiati, ijodiy imkoniyatlari, qobiliyatlari, ishga munosabatlari, shuningdek, pedagogik jarayonda kim bilan qanday ishlashni, nimaga ehtibor berishni, kimga nimada yordam berishni, kimni qunvatlashni va sh.k.larni bilishga imkon yaratadi.
Mashg’ulotni o’tkazish tartnbi. Mashg’ulot boshlanishidan oldin tarbiyachi iltimosiga ko’ra o’quvchilar xonaning kiraverish joyida maxsus stolga tayyorlab qo’yilgan raqamlar yozilgan qog’ozlardan bittadan tanlab oladilar (raqamli qog’ozlar o’quvchilar soni bo’yicha tayyorlanadi) va doira shaklida qo’yilgan stullarga borib joylashadilar.
O’quvchilar o’z joylarini egallagach, tarbiyachi ular bilan tuziladigan qikoyaning mavzusini kelishib oladi yoki tarbiyachining o’zi biron bir mavzu taklif etadi (hikoya mavzusi o’quvchilarning yoshi, qiziqishlarini hisobga olgan holda sarguzashtli, hayotiy yoki yoshlar hayoti, odob-axdoqi haqida bo’lishi mumkin).
Mashg’ulot o’quvchilardan birining biron bir mavzu yoki tanlangan mavzu asosidagi hikoyasidan boshlanishi mumkin (uncha faol bo’lmagan guruhlarda mavzu bo’yicha hikoyani tarbiyachining o’zi boshlab berishi mumkin). Hikoyani boshlagan o’quvchi, uning eng qiziqarli joyida so’zlashdan to’xtab, "Hikoyani davomi raqamli o’quvchida" deydi. Raqami ko’rsatilgan o’quvchi hikoyani (voqeani) to’xtagan joyidan (mavzudan chiqmagan holda); boshlab davom ettiradi. Bu o’quvchi ham avvalgi o’quvchi kabi hikoyaning eng qiziqarli joyida to’xtab "Hikoyaning davomi raqamli o’quvchida" - deydi. Mos raqam ko’rsatilgan o’quvchi hikoyani (voqeani) kelgan joyidan! boshlab davom ettiradi. Hikoyani so’zlash, davom ettirish davradagi| o’quvchilarning har biri ishtirok etmaguncha, shu tariqa davom etadi.Tarbiyachi o’quvchilarning so’zlayotgan hikoyalari bir-biriga mantiqan! bogliq va mazmunga ega bo’lishini kuzatib boradi hamda mavzudan, mazmundan chetlanish bo’lsa, bu holatni to’g’rilab boradi.
Hikoya tuzilgach, tarbiyachi barchaga minnatdorchilik bildiradi va kerakli tavsiyalarni beradi.
Izoh: o’quvchilar jamoasini yaxlit bir jamoa shaklida shakllanishi hamda o’quvchilar o’rtasidagi munosabatni samimiy bo’lishiga yordam beruvchi bu kabi treninglar juda ko’p, ularni o’tkazish tartiblari ham turli- tuman. Masalan: jamoa bo’lib ertak to’qish (doira shaklida davradagi o’quvchilardan biri ertakni boshlab beradi, yonida o’tirgan uni davom ettiradi, asosiy sharti, har bir o’quvchi ertakni davom ettirishda faqat bir jumla ishlatadi, shu tariqa o’quvchilar ketma-ket bittadan jumla aytgan holda ertak to’qiydilar, ertak mazmunan tugallanmaguncha mashgulot davom etadi, o’rtadagi uzilishlarni tarbiyachi kuzatib, tuzatib boradi. Masalan, bir o’quvchi: "Bir bor ekan, bir yo’q ekan", ikkinchi o’quvchi "Bo’ri bakovul ekan, chumchO’q chaqimchi ekan", uchinchi o’quvchi: "Qadim o’tgan zamonda bir chol va kampir bo’lgan ekan ", to’rtinchi o’quvchi....). Yuqoridagi kabi "Sarguzashtli hikoya tuzish" (sarguzashtlar dengiz, qurO’qlik, tog’lar, o’rmondagi voqealar haqida), "Dunyo bo’ylab sayoxat" (bir mamlakatdan ikkinchisiga borishdagi voqealar haqida), "Jonajon o’lkam bo’ylab sayohat" (viloyatlar, qir-adirlar, bog’u roglardagi voqealar haqida), "Ona shahrim - ko’rkam Toshkentim" (shahar ko’chalari haqida) va boshqa mavzular bo’yicha hikoyalar tuzishni tashkil etish mumkin.
"Kontakt" - "Piyola" trennngi (o’yin)/20/. Trening maqsadi:

• 
  sho’x o’yin orqali o’quvchilarni jamoaga tez kirishib ketishlariga imkoniyat va sharoit yaratish;
  
• 
  o’quvchilar o’rtasidagi keskinlik, begonasirashlikni yo’qotish;
  
• 
  o’quvchilardagi ijobiy kayfiyatlarni qo’llab-quvvatlash;
  
• 
  o’quvchilardagi noanhanaviy ijodiylikka ko’maklashish.
  

Treningdan kutiladigan natija: o’quvchilar o’rtasida do’stonat va ijodiy muhitni yuzaga keltirish, ularning ijodiy shkoniyatlari va shaxsiy sifatlarini ochish, o’quvchilar o’rtasida ruhiy i ycnklarni pasaytirishga sharoit yaratish.
Mashg’ulotnn o’tkazish tartibi. O’quvchilar doira shaklida shoylashadilar. Tarbiyachi davrada o’tirgan o’quvchilardan biriga piyola bera turib, quyidagi topshiriqni beradi. U qo’liga olgan piyolani davradagi o’quvchilarga navbatma-navbat berib chiqadi, lekin u o’quvchilarga piyolani har biri har xil usulda, ko’rinishda berishi, bir xillik bo’lmasligiga harakat qilishi lozim. Piyola berayotgan o’quvchi yangiroq bir usul topolmasa yoki piyola xarakati qaytarilsa, o’quvchilar jamoasi unga qiziqarli, kulgili, yoshiga mos topshiriq beradi va uning o’rniga boshqa o’quvchini tanlaydi. Berilgan barcha jarimalarning topshiriqlari o’yin tugagach, ijro etiladi.
"Piyola" o’yini davradagi hamma o’quvchilar navbati bilan o’yindaishtirok etganlaridan so’ng yoki yangi original fikrlar tugamaguncha davom etadi yoki vaqtga qarab to’xtatiladi. Mashg’ulot esa, o’yin davomida "jarima" olgan o’quvchilarning o’z topshiriqlarini bajarishlari bilan tugallanadi.