Be a part of international confrence

Ҳ
АММАД 
Ғ
АЗАЛЛАРИДА ИШ
Қ
МАВЗУСИ 
Ша
ҳ
ноза Гиясова,
Ме
ҳ
мон Нарзи
қ
улов 
Самар
қ
анд давлат Университети 
[e-mail]
[phone] 
Аннотация:Ушбу мужаз ма
қ
олада тожик ва ўзбек тилларида ижод 
қ
илувчи зуллисонайн 
шоир, олим ва таржимон Жаъфар Му
ҳ
аммад (Жаъфар Холмўминов) 
ғ
азалларидаги иш
қ
мавзу майдонида иш
қ
ни образлаштириш 
ҳ
амда иш
қ
ни муносабат объектига айлантириш 
ҳ
одисалари кўриб ўтилади. Жаъфар Му
ҳ
аммад ўз 
ғ
азалларида лирик 
қ
а
ҳ
рамон – оши
қ
нинг 
ички кечинмалари, ботиний 
ҳ
ис-туй
ғ
уларини баѐн ва тавсиф этар экан, ушбу баѐн ва 
тавсифлашнинг тўла ва таъсирчан чи
қ
ишини таъминлаш ма
қ
садида “иш
қ
” сўзи 
иштирокида ясалган иборалар воситасида ўхшатиш санъатини 
қ
ўллаб биз иш
қ
образлари 
деб аташимиз мумкин бўлган бир неча образлар яратади. Биз ушбу образларни шартли 
равишда иш
қ
маконларини билдирувчи образлар ва иш
қ
воситаларини билдирувчи 
образлар каби икки турга бўламиз. 
Калит с
ӯ
з:“
Ғ
азал”, “ша
ҳ
ри иш
қ
” (иш
қ
ша
ҳ
ри), “дашти иш
қ
” (иш
қ
дашти), “шўразори иш
қ
” 
(иш
қ
шўртупро
қ
ери), “бозори иш
қ
” (иш
қ
бозори), “шохсори иш
қ
” (иш
қ
шохлари), “дарѐйи 
иш
қ
” (иш
қ
денгизи), “ша
ҳ
ри сабзи иш
қ
” (иш
қ
нинг яшил ша
ҳ
ри), “арши иш
қ
” (иш
қ
арши) 
“боди сабойи иш
қ
” (иш
қ
шаббодаси), “хори иш
қ
” (иш
қ
тикани), “дори иш
қ
” (иш
қ
дори), “жоми 

---

5th Global Congress on Contemporary Sciences & Advancements 
Hosted from Singapore 
10th May 2021 
 
www.econferenceglobe.com 
165
иш
қ
” (иш
қ
жоми), “тўмори иш
қ
” (иш
қ
тумори), “фи
қҳ
и иш
қ
” (иш
қ
фи
қҳ
и), “на
қ
ши иш
қ
” (иш
қ
на
қ
ши), “Та
ҳ
мтани иш
қ
” (иш
қ
Та
ҳ
мтани). 
Жаъфар Му
ҳ
аммад ўзининг гўзал ва бетакрор 
ғ
азаллари билан узо
қ
тарихга эга бўлган 
ғ
азалчилик анъаналарини давом эттириб келаѐтган шоирлардан бири 
ҳ
исобланади. Шу 
чо
ққ
ача форс-тожик тилидаги шеърларидан иборат бўлган “Чашми борон” [“Ём
ғ
ирнинг 
ниго
ҳ
и”] (Термиз, 1997), “Мижгони офтоб” [“
Қ
уѐш киприклари”] (Душанбе, 1999), “Тулуъи 
сабзи ранг” [“Рангнинг яшил чи
қ
иши”] (Тошкент, 2003), “Тажаллий” (Тошкент, 2008), 
“Оши
қ
и иш
қ
” [“Иш
қ
оши
ғ
и”] (Тошкент, 2011), “
Ҳ
ануз иш
қ
...” (Те
ҳ
рон, 2011) 
ҳ
амда ўзбекча 
шеърларидан иборат бўлган “Кўзгу 
ҳ
айрати” (Тошкент, 2010) тўпламларини шеърият 
мухлисларига та
қ
дим этган ушбу шоир шеъриятида 
ғ
азал ало
ҳ
ида ўрин тутувчи 
жанрлардан бири 
ҳ
исобланади. Адабиѐтшунос олим А
ҳ
мад Абдуллоев ўзининг Жаъфар 
Му
ҳ
аммаднинг илк шеърий тўплами “Чашми борон”га ѐзган сўзбошисида шундай деган 
эди: “Жаъфар шеър йўлидан шахдам 
қ
адам ташлаб бормо
қ
да. Унинг 
ғ
азаллари 
улу
ғ
ларнинг 
ғ
азаллари билан 
ҳ
амо
ҳ
англик касб этади ...” 
Ҳ
а
қ
и
қ
атдан 
ҳ
ам Жаъфар Му
ҳ
аммад шеъриятига чу
қ
урро
қ
назар ташлайдиган бўлсак, 
кўп асрлик тарихга эга бўлган классик форсий ва туркий 
ғ
азалнавислик анъаналарининг 
янгича кўринишда ушбу шоир 
ғ
азалларида 
қ
айтадан тирилаѐтганини кўриш мумкин. 
Румий, Саъдий, 
Ҳ
офиз, Бедил, Навоий, Машраб каби классик форсий ва туркий шеърият 
да
ҳ
олари, шунингдек Мирзо Турсунзода, Шерали Лойи
қ
, Эркин Во
ҳ
идов, Абдулла Орипов 
каби 
ҳ
озирги замон тожик ва ўзбек шеърияти дар
ғ
алари ижоди билан 
ҳ
амо
ҳ
англик касб 
этган, аруз вазни 
қ
оидаларига мо
ҳ
ирона тарзда риоя 
қ
илинганлиги туфайли 
ҳ
ам классик 
ғ
азалчилик анъанаси бузилмаган ушбу 
ғ
азалларда 
ҳ
озирги замон ру
ҳ
и уфуриб туради. 
Адабиѐтшунос олимлар А
ҳ
мад Абдуллоев ва Жумъа
қ
ул 
Ҳ
амроевларнинг айтганларига 
қ
ўшимча 
қ
илиб айтиш мумкинки, Жаъфар Му
ҳ
аммад нафа
қ
ат 
ҳ
озирги замон тожик 
шеърияти, балки бугунги ўзбек шеъриятида 
ҳ
ам 
ғ
азал жанрида 
қ
алам тебратаѐтган, 
ғ
азалчилик анъаналарининг давом этишига хизмат 
қ
илаѐтган шоирлардан бири 
ҳ
исобланади. 
Жаъфар Му
ҳ
аммад 
ғ
азаллари турли мавзуларда битилган бўлиб, унда азалий иш
қ
мавзусидан тортиб ватан ва табиат васфига, инсонлар ўртасидаги муносабатлардан тортиб 
борли
қ
ва 
ҳ
аѐт сирларини очишга, уларнинг турли жи
ҳ
атларини кўрсатиб беришга 
ба
ғ
ишланган 
ғ
азалларгача учрайди. Шоир ўз 
ғ
азалларида ўзининг 
ғ
азалнавислиги 
борасида шундай дейди: 
Ғ
азале суруда рафтам зи дараш, ки беамон аст, 
Пайи жустужуйи ѐре, ки 
ҳ
абибу хушзабон аст. 
(
Мазмуни: 
Ғ
азал айтганча ме
ҳ
рибон ва ширинсўз бўлган бир ѐрни излаб, ўша 
ба
ғ
ритошнинг эшигидан чи
қ
иб кетдим.) 
Ёки: 
Қ
асдам набуда гар дар дарра
ҳ
о 
ғ
изол, 
Дар бешаи 
ғ
азал сайѐд будаам. 
(
Мазмуни: Дараларда о
ҳ
у (кийик) овлашни ма
қ
сад 
қ
илмаган бўлсам-да, 
ғ
азал 
ўрмонида овчига айланганман.) 

---

5th Global Congress on Contemporary Sciences & Advancements 
Hosted from Singapore 
10th May 2021