Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

garadaşly
diýen etnonim 
siýahsangi
däl-de, 
siýahkuhy
(“gara dagly”) diýip nädogry terjime eden 
bolmaklary mümkindir.
XVII—XVIII asyrlarda Ahal sebitlerini tekeler eýeländen soň, bu 
ýerde ýaşaýan ýazyrlar we alililer duşly-duşa göçýärler. Garadaşlylaryň 

---

107
bir bölegi Daşhowuz oazisinde (häzirki Ýylanly we Lenin raýonlarynda) 
ýerleşýärler. Olaryň galan-gaçan bölekleri bolsa gökleň, ýomut, nohurly 
we teke taýpalarynyň düzümine aýratyn tire hökmünde siňip gidýärler.
GARAMAHMYT, MAMYT
Sakarlaryň uly bölümleriniň biri garamahmytlar bolup, Saýat we 
Sakar raýonlaryndan akýan kanala-da olaryň ady dakylypdyr.
Bu adyň 
gara
bölegi tarap görkezýän söz, 
mahmyt
bölegi hem 
urugbaşynyň ady bolsa gerek, çünki 
mamyt (mahmyt)
diýen tireler 
çowdurlaryň we igdirleriň düzüminde-de duş gelýär.
Mahmyt (Mahmut) atly iki sany taryhy şahs bellidir. “TSSR 
taryhynda” ýazylyşyna görä, Mahmytlaryň biri belli oguz serkerdesi 
bolup, ol XII asyrda ýaşap geçipdir. Beýlekisiniň ady Mahmyt Ýamin 
ad-Daula 998—1030-njy ýyllar aralykda Gaznewiler döwletiniň güýçli 
hökümdary bolup, ol Horezmi basyp alypdyr we bu döwletiň demirgazyk 
serhedini Amyderýa çenli giňeldipdir. Mahmyt we garamahmyt diýen 
etnonimleriň şu şahslaryň haýsy-da bolsa biriniň ady bilen baglanyşykly 
bolmagy mümkindir.
GARAMGOL, MOGOLJYKLAR, MUGAL, MUGUL
Olamlarda 
garamgol
(gara mugal) diýen urug, Çärjew raýonyndaky 
salyrlaryň düzüminde 
mugal
(bu ýerde Mugalbala we Mugalpaýan diýen 
ýaplar we obalar hem bar), Samarkandyň eteginde ýaşaýan hydyrililerde 
hem mugul diýen tireler duş gelýär. Bularyň atlary mongol sözüniň 
türki dillerde ulanylýan mogol, mugol, mugal, mugul ýaly fonetik 
öwüşginlerinden emele gelipdir.
Mälim bolşy ýaly, XIV asyryň 40-njy ýyllarynda Çagataý ulusy 
bölünýär, Gündogar Türküstanyň, Jetiögüziň we Şaş (Daşkent) 
welaýatynyň territoriýasynda Mogolystan döwleti döreýär. Oňa at beren 
Çagataý we Ugedeý uluslaryna göçürilip getirilen az sanly mongollar 
bolup, olar tiz wagtda türki halkara goşulyp gidipdirler. Şol döwürde 
Mogolystanyň türki halklaryna-da