Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

sak
diýen gadymy halkyň 
adyndan we 
är
sözünden çaklap, ony “sak adamlary”, “sak ili” diýip 
düşündirýär. Ýöne bu alymyň 
sakar
sözüniň yzyndaky 
–ar
goşulmasyny 
är
sözünden hasaplamagy nädogry, çünki ol, edil tatar, awar, hazar, 
owşar, gajar, suwaar, tüwer etnonimlerinde bolşy ýaly, köplügi, jemi 
bildirýän goşulmadyr.
G. I. Karpow 
sakar
etnonimini gadymy grek alymlarynyň 
eserlerinde teswirleýän 
sak, sakarauk, sakaraul
ýaly taýpalaryň 
adyndan hasaplaýar. Straabonyň ýazyşyça, biziň eramyzdan öňki 206-
njy ýylda sakarauklar Syrderýanyň orta akymyndaky Sogdianany 
basyp alyp, ol ýerden Mara gelýärler. Gerodot bu halky Garabogaz bilen 
Maňgyşlagyň aralygynda ýerleşdirýär. Mälim bolşy ýaly, sakarauklar 
(sakaraullar) saklaryň özüdir ýa onuň bir bölümidir.
Diýmek, sakar etnonimi gadymy saklaryň etnik adyndan we -ar 
goşulmasyndan hasyl bolup, ‘sak ili”, “saklar” diýen mänyda ýüze 
çykypdyr. Bu ýagdaý türkmenleriň (umuman, türki halklaryň) düzümine 
gadymy saklaryň giňden aralaşandygy baradaky taryhy maglumatlaryň 
üstüni ýetirýär.
Sakar
etnoniminiň 
sakgar
görnüşi ilatyň şiwe aýratynlygy bilen 
baglanyşykly (sekiz—sekgiz, dokuz—dokguz, saka—sakga we ş.m.) 
Geçmişde saklaryň etnik adynyň sakka görnüşinde hem ulanylandygyny 
şu ýerde ýatlap geçeliň.
SAKY
Ärsarylaryň çakyr urugynyň düzümindäki 
saky
tiresiniň adyna 
“mirap”, “saky” diýip düşündirýän bolsalar-da, biz bu etnik ady hem 
saklara syrykdyrmakçydyrys. Bu adyň, şeýle-de barany, gaýy, bagty, 
bükri, garrawy, göki, gunny, gyrgy, sanjary, ýabany, ýagmyry ýaly 
ençeme etnonimleriň düzüminde duş gelýän –y/-i goşulmasy bolsa 
gadymy türki dillerde köplügi, jemi aňladypdyr. Dörän döwründe a sesi 
gysga bolan saky etnonimi soňra türkmen dilindäki sa:ky sözüniň täsiri 
astynda uzyn a sesli söze öwrülipdir.

---

189