Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

-ly
bolsa etnonimiýada degişliligi 
aňladýar.
GYZYLAÝAK
Dünýä meşhur gyzylaýak halylary bilen türkmen halkynyň şan-
şöhratyny uly ile ýaýradan bu urug ärsarylaryň uludepe bölümine 
degişlidir. Häzirki döwürde gyzylaýaklar Halaç raýonynyň 
Gyzylaýak 
(Ahunly Gyzylaýak
hem diýilýär, çünki bu ýerdäki Idrisbaba 
medresesinden onlarça ahun çykypdyr) we Kerki raýonynyň 
Tutly 
Gyzylaýak
obalarynda ýaşaýarlar. Kerkä goşulan raýona-da öň 
Gyzylaýak
diýilýärdi.
Ahunly Gyzylaýak obasyndan öte sowatly Mollaöde Hudaýberdi 
oglunyň beren maglumatyna görä, bu taýpa Maňgyşlakda oturan 
döwründe, onuň bir baý ýaşulusy uly toý berip, ähli ýygnananlary gyzyl 
okaralarda naharlapdyr. Şonuň üçinem toý tutana we onuň iline gyzyl 

---

130
aýakly, ýagny “gyzyl okaralay” diýen at galýar (ýeri gelende ýatsak, asly 
gyzylaýakly şahyr Kaýum Taňrygulyýew şu rowaýata esaslanyp, özüniň 
bir eserine “Altyn okara” diýip at dakdy). 
Aýak
sözüniň gadymy türki, 
şeýle-de häzirki türki dilleriň ençemesinde “okara”, “çanak”, “käse” 
diýen manylary bar. “Saýatly-Hemra” dessanyndaky “Saky pyýalany, 
gandyr aýagy” diýen setire üns beriň. Gyzylaýaklaryň Maňgyşlakda 
ýaşany hem dogry. Olaryň uly topary XVII asyryň başlarynda Lebapda 
ornaşýar. Galmyklaryň gysmagy netijesinde gyzylaýaklaryň galan-
gaçanlary 1641-nji ýylda Ahala we Mänä göçýärler. Belki, Gäwersde 
ýaşaýan tekeleriň düzümindäki gyzylaýakly tiresi şol 
gyzylaýaklaryň
nebereleridir. Mollaödäniň beren maglumatyny tekeleriň daşaýak 
(“daş okaraly”) urugynyň ady hem tassyklaýan ýaly. Ýöne ylmy 
nukdaýnazardan bu rowaýata ynanmak kyn. Onsoňam 
gyzylaýaklar
Maňgyşlakda däl-de, bu ýere gelmezden has öň, ýagny gyrgyz 
sähralarynda oturan döwürlerinde öz etnik adyna eýe bolupdyrlar, 
muňa gyrgyzlaryň we gypjak-goňratlaryň düzüminde 
gyzylaýak
diýen 
uruglaryň bardygy güwä geçýär. Hut şuňa esaslanyp, özbek alymy 
K.Şanyýazow geçmişde Deştigypjakda ýaşan türki halklaryň arasynda