Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

Çaka, çakan
diýen makala serediň), çal 
sözi bilen gelýän etnonimleriň 
Salak, salyr
makalalarynda teswirlenen 
sal diýen gun taýpasy bilen baglanyşykly bolaýmagynyň mümkindigini 
şu ýerde ýatlap geçýäris.
ÇANDYR
Garrygaladaky Çendir (Çandyr) jülgesine adyny geçiren çandyrlar 
Daşhowuz, Çärjew, Buhara, Samarkant we Kaşgaderýa welaýatlarynda 
ençeme obalary emele getiren dagynyk türkmen taýpasydyr. Olaryň şunça 
giň territoriýa ýaýramagyna Buhara w Hywa hanlarynyň “Bölüşdir-de 
höküm sür” diýen syýasaty sebäp bolupdyr. Ilki Hywa hany özüne garşy 
gidýän bu uruňgan taýpanyň bir ýerde jemlenmeginden heder edip, olary 
bölüşdiripdir we hanlygyň çet-çemerelerinden ýer beripdir. Şeýlelikde, 
Lenin, Ýylanly, Darganata raýonlaryndaky we Ürgenç etraplaryndaky 
Çandyr obalary emele gelipdir. Hywa hanynyň bu syýasatyny Buhara 
emiri hem ulanypdyr. Netijede, çandyrlar Dänew, Çärjew, Farap, Buhara 
welaýatynyň Garaköl, Alat, Samarkant welaýatynyň Nurata, Pesdargam, 
Kaşagaderýa welaýatynyň Baharystan, Ulýanow raýonlaryna 
göçürilipdir.
Taýpa wekilleriniň uruşmaga, göreşmäge gaty ökde bolandygyny, 
Özbegistanyň atly pälwanlarynyň köpüsiniň hut şu taýpadan 
çykanlygyny göz öňünde tutup, ýerli ýaşulular öz taýpalarynyň adyny 
“siňir” we “çeýe” manylarynda ulanylýan çandyr diýen şiwe sözünden 
hasaplaýarlar. Ýöne beýle düşündiriş onçakly ynandyrmaýar. Biz çandyr 
diýen etnonimi gadymy çowdur taýpasynyň adyndan çaklaýarys, çünki 
gurluş taýdan bu atlar meňzeşdir. Galyberse-de, orta asyr alymlarynyň 
işlerinde çawuldyr görnüşinde duş gelýän bu etnik ady XV asyr alymy 
Ýazyjy-ogly çawyndyr görnüşinde ýazypdyr.
ÇARŞAŇŇY
Çarşaňňy raýonynda, Kerki, Oktaýbr we Tagtabazar raýonlaryndaky 

---

234
Çarşaňňy obalaryna, Saýat raýonynda bir ýaba adyny geçiren çarşaňňy 
urugy ärsarylaryň bekewül bölümine degişlidir. Abylgazy Lamma 
(kitapda laýna) çarşaňňy uruglaryny Ärsary babanyň Inelgazy diýen 
oglundan önen il hasap edýär, ýagny Inelgazynyň Töre diýen oglundan 
Lamma, Sokman diýen oglundan hem Çarşaňňy diýen ogul bolup, 
olaaryň neberelerine (uruga) hem şu ogullaaryň atlary geçýär. 
Il içinde aýdylýan rowaýatlar çarşaňňy diýen ady “4 sanay şaňňy 
sesli adymyň nesli” diýip düşündirýärler. (parsça çar—“dört” diýmekdir).