Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

SÜLEÝMEN
Ärsarylaryň bu urugyna tirebaşysynyň ady geçipdir, G.I.Karpow 
ony Süleýmen diýen Altyn Orda hanynyň ady bilen baglanyşdyrýar. 
Süleýman diýen adam ady gazaklarda, nogaýlarda Süleýmen görnüşinde 
ulanylýar, hatda gazaklarda süleýmen atly urug hem bar. Şundan çen 
tutsaň, ärsary süleýmenleri Maňgyşlakda gazaklar bilen ýanaşyk ýaşan 
döwründe şeýle etnik ada eýe bolandyr diýip çaklamak mümkin.
Süleýmany diýen urug Eýranda, Hindistanda, Pakistanda ýaşaýan 
baharly türkmenleriniň düzüminde-de duş gelýär.
SÜNÇELI
Gadymy we ownuk oturymdar türkmen taýpalarynyň biri bolan 
sünçelilere olaryň oturýan Sünçe deresiniň we çeşmesiniň ady geçipdir. 
Aslynda Sünçe diýen at parslaryň “daşly çaý, çeşme” manysyndaky 
Sangçah sözündendir. Şu jähtden sünçe sözüni wengr alymy German 
Wamberiniň “söýünji”, “buşluk” diýip düşündirmegi hakykata dogry 
gelmeýär.
SYÝADAGSAKAR
Sakarlaryň bu urugynyň adyny Abylgazy 
dagsakar
diýip tutýar 
we ony Kaşga-çoranyň neberesi hasaplaýar. G.I.Karpowyň toplan 

---

202
maglumatlaryna görä, syýadagsakaryň ikinji ady hojainebegdir. 
Etnograf Ata Jykyýew sakarlaryň syýadag urugynyň Maňgyşlakdaky
Garadag diýen ýerde oturandygyny, şonuň üçinem olara syýadag diýen
etnik adyň dakylandygyny belleýär (parsça syýa – “gara” diýmekdir). 
Ýöne Garadag we Akdag diýen ýerler Samarkant oblastyndaky Nurata 
daglarynda hem bar. Seýdi şahyryň şeýle setirlerine üns beriň:
Derýaýy – Syryň belli imiş başdan-aýagy...
 Her kim biledir Nurata, Akdag, Garadagy...
Seýdiniň agzaýan bu ýerleri türkmenleriň gadymy mekanydyr, 
häzir hem ol ýerde Nurata türkmenleri ýaşaýarlar. Şundan ugur alsak 
we Ýusup Ýegenmyradowyň 1928-nji ýylda sakarly Şiri Baba oglundan 
ýazyp alan “Syýadagsakarlar Çärjew etrapyna 150 ýyl mundan öň 
(ýagny 1780-nji ýyllarda) Syrderýa boýlaryndan göçüp gelipdirler” 
diýen maglumatyny hem munuň üstüne goşsak, syýadag urugyna adyny 
geçiren dagyň Maňgyşlakda däl-de, Nurata daglarynda ýerleşýändigini 
çekinmän aýtmak mümkin. Galyberse-de, Nuratada türkmenler bilen 
goňşulykda ýaşaýan täjikler bu ýerdäki Garadaga Siýadag ýa-da 
Siýahkuh diýýärler.
Diýmek, syýadagsakar etnonimi “Garadagly sakarlar” diýen 
manyda ýüze çykypdyr.