Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

gök türkler
(ýagny “gündogar türkler”) diýen at berlipdir. Taryhda olaryň 
guran döwleti hem Gündogar Türk Kaganaty diýen at bilen bellidir.
GAGŞAL
Tekeleriň togtamyş bölüminiň bir urugy bolan gagşallaryň etnik ady 
gök şal
ýa-da 
gök sal
sözlerinden emele gelipdir. Muny gadymy türki 
argyn diýen taýpanyň düzüminde köksal ýa-da kökşal diýen etnonimiň 
bolandygy bilen delillendirmek mümkin (argynlar soňra göçme 
özbekleriň we gazaklaryň düzümine siňipdirler). Türkmen dilindäki 
resgessiw assimilýasiýa, ýagny öňdäki sesiň yzdaky sese uýgunlaşmagy 
netijesinde gökşal diýen at gagşal görnüşine geçipdir. Gagauz diýen halk 
adynyň aslynda gök oguz bolandygy hem muny tassyklaýar.
Türki etnonimiýada gök sözüniň aňladýan manysy barada biz gökli, 
gökleň diýen atlar baradaky makalada giňden gürrüň bereris. Gagşal 
diýen etninimiň ikinji bölegi iňňän gadymy sal, şal diýen türki taýpanyň 
adyna syrygýar (bu barada salak, salyr etnonimleriniň düşündirişine 
serediň).

---

93
GAJAR
Eýranda ýaşaýan gajarlaryň aglabasy häzir pars dilinde gepleşýän 
bolsa-da, olar aslynda türki taýpanyň wekilleridir. Taýpa hökmünde 
türki (türkmen) we parsy taýpalaryň gatyşmagy netijesinde Eýranyň 
we Horasanyň territoriýasynda kemala gelen gajarlar XV—XVI 
asyrlarda gyzylbaşlaryň esasy özeni hasaplanyp, şa Ysmaýyl Hataýynyň 
ýolbaşçylygynda Sefewiler döwletini berkarar etmäge işeňňir 
gatnaşypdyrlar. Şa Apbas I döwründe gajarlaryň bir bölegi Kawkazda, 
ikinji bölegi Maryda, üçünjisi hem Gürgen derýasynyň boýunda 
oturypdyr, hatda Baýramalyda hanlyk eden we 1785-nji ýylda Buhara 
emiri Şamyrat Welnamy tarapyndan öldürilen Mary hany Baýramaly 
hanyň hem asly gajarlardan bolupdyr, XVIII asyrda bu taýpa has 
güýçlenip, gajarlar dinastiýasyny döredýärler.
Musulman patyşalarynyň şejeresini yzarlan alym K.E. Boswort 
gajarlary türkmen hasaplaýar. Bu ýöne ýerden däl bolsa gerek, çünki 
gajar diýen urug ýa-da tire atlary alilileriň, gökleňleriň, demirgazyk 
ýomutlaryň we olamlaryň düzüminde saklanyp galypdyr.
Gajar diýen adyň asyl köki we manysy barada häzirlikçe biziň 
elimizde hiç hili tutaryk ýok, ýöne türki etnonimleri ütç edip öwrenen orus 
alymy D.E.Ýeremeýewiň bu baradaky pikiri bellenmäge mynasypdyr. Ol