Bazar ekonom jagday. Sayipnazarov. S

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

 

16

II-Bap. Bazar ekonomikasın ta`rtipke salıw ha`m onı retlestiriwde  

ma`mlekettin` ekonomikalıq siyasatı 

 

2.1. Ma`mlekettin` bazar ekonomikasının` rawajlanıwına aralasıw za`ru`rligi 

 

 

        Ma`mleketlerdin` rawajlanıw tarıyxı sonnı sıpatlaydı, barqulla ha`mme jayg`a 

kirip  barıwshı  jeke  ma`ptin`    «ko`rinbes  ko`li»    onı  bag`darlap  tursa  da 

ma`mlekettin`  aralasıwısız  ekonomika  o`zin  -  o`zi  na`tiyjeli  basqara  almas  eken.  

Bazar  ku`shleri  da`slep  ekonomikada  bar  barlıq  resurslardan  tolıq  paydalanıwı 

ha`m  bahalardın`  turaqlılıq  da`rejesin  ta`miyinlep  turatug`ın  da`rejedegi  milliy 

islep shıg`arıw ko`lemlerin saqlap turıw ushın jeterli emes. 

Sonın`  menen  birge  ba`sekili  bazardag`ı  resurslardın`  na`tiyjeli  bo`lis-

tiriliwinde jasırın ra`wishte kemshilikler de bar. Yag`nıy, ha`r qıylı tu`rdegi tovar 

ha`m  xızmetlerdi  islep  shıg`arıw  yaki  tutınıwda  qosımsha  na`tiyje  yaki  quyılıw 

bolmaydı, dep esaplanadı.      

Qoyılıw  –  tovar  ha`m  xızmetlerdi  islep  shıg`arıw  yaki  tutınıw  qılıw  menen 

baylanıslı bolg`an payda ha`m qa`rejetler u`shinshi bir ta`repke – tikkeley satıwshı 

yaki  satıp  alıwshı  bolmag`an  ta`repke  o`tiwin  an`latadı.  Qoyılıw,  sonday-aq, 

qosımsha  na`tiyje  dep  te  ju`ritiledi.  Sebebi,  ol  bazar  aldı  -  sattısında  qatnaspay 

atırg`an  individ  yaki  guruppa  moynına  tuwrı  keletug`ın  payda  ha`m  qarejetlerdi 

bildiredi. 

  Qoyılıw  qa`rejetleri  –  tovarlardı  islep  shıg`arıw  yaki  tutınıw  ushın  bir  ta`rep 

ushın  qaplanbaytug`ın  qarejetler  payda  bolg`anda  ju`zege  keledi.  Bul  qa`rejet-

lerdin` ko`birek bo`legi qorshag`an - ortalıqtı pataslanıwı menen baylanıslı. Ma`m-

leket  qa`rejetleri  quyılıwı  na`tiyjesinde  resurslar  sa`ykes  emes  bo`listiriliwinin` 

aldın alıw ushın nızamlar ha`m o`zine sa`ykes salıqlar qabıl qıladı. 

     Sap bazar ushın monopollasıw, sırtqı na`tiyjeler, resurslardı  a`daletsiz bo`listi-

riw  sıwqlı  kemshilikler  ha`m  belgili,  olar  ma`mlekettin`,  ekonomikalıq  sistema-

sının` na`tiyjeliligin  asırıwg`a  qaratılg`an,  tiykarg`ı  funktsiyaların belgilep beredi. 

Aynan  sol  sebepli    bazar  ha`m  ma`mleket  qatnasıg`ı  ju`z  berdi,  ha`m  ko`pshilik 

ma`mleketlerdin`  bu`gingi  ku`ndegi  ekonomikası  sap  bazar  ekonomikası  da,  sap 

ma`mleket  ekonomikası  da  emes.  «Ekonomikanın`  tuwraqlı  a`mel  qılıwı  ushın 

---

 

 

 

17

eki  sırtqı  bo`lim  -  bazar  ha`m  hu`kimet  za`ru`r.  Olarsız  ha`zirgi  zaman