Baxtiyor mengliyev

 
Test 
1
.  Quyidagilardan  qaysisi  lisoniy  birlik  belgisi  emas:  A)  mod-
diylikdan xolilik B) cheksiz C) barqaror D) ijtimoiy.  
43

---

2
.  Quyidagilardan  qaysisi  nutqiy  birlik  belgisi  emas:  A)  mod-
diylikdan xoli B) cheksiz C) o‘tkinchi D) individual. 
 
3. 
Lison va nutq qaysi bosqichda izchil farqlandi? A) formal B) 
funksional C) substansial D) lingvopragmatik. 
 
4. 
Lisoniy birlik mohiyati tilshunoslikning qaysi bosqichida tik-
lanadi?  A)  formal  bosqichda  B)  funksional  bosqichda  C) 
substansial bosqichda D) lingvopragmatik bosqichda. 
 
5
. 
Kitob
 leksemasida nechta fonema mavjud? A) 5 B) 4 C) 3 D) 
fonema mavjud emas. 
6
. 
Maktab
  leksemasi  qaysi  kelishikda?  A)  bosh  kelishikda  B) 
qaratqich kelishigida C) tushum kelishigida D) kelishikda emas. 
 
Glossariy 
fonema
  –  nutqiy  ko‘rinishi  leksema  va  morfemalarni 
shakllantiradigan  va  ma’no  farqlaydigan,  faqat  eshitilishi  asosida 
mavjud bo‘lgan, eng kichik lisoniy birlik 
tovush
 – fonemaning nutqda ovozli xususiyat kasb etib, so‘z va 
qo‘shimchalar tarkibida kelgan varianti 
morfema
 – so‘z yasaydigan, so‘zlarning grammatik shakllarini 
vujudga 
keltirib, 
sintaktik 
qurilmalarni 
hosil 
qilishda 
qatnashadigan,  ma’nosi  so‘zlarga  bog‘liq  holda  namoyon 
bo‘ladigan, mustaqil holda ma’no bermaydigan nutqiy birliklarning 
lisoniy asosi 
qo‘shimcha
 – morfemaning nutqda reallashgan, so‘z yasash va 
grammatik vazifa bajaradigan ko‘rinishi 
leksema
  –  atash  mohiyatiga  ega,  mustaqil  ma’no  anglata 
oladigan, tugal shakllangan lisoniy birlik 
so‘z
  –  leksemaning  nutqda  reallashgan,  borliq  hodisalarini 
ifodalash uchun qo‘llangan, grammatik shakllangan ko‘rinishi  
qolip
 – gap, so‘z birikmasi va yasama so‘z hosil qilish andozasi 
sifatidagi lisoniy birlik 
hosila
 – muayyan andoza asosida hosil bo‘lgan nutqiy birlik
 
 
Adabiyotlar 
1.Mirtojiyev  M.  O‘zbek  tili  semasiologiyasi.  –  Toshkent:  Fan, 
2007. 
44

---

2.Ne’matov  H.,  Bozorov  O.  Til  va  nutq.  −Toshkent: 
O‘qituvchi, 1993.  
3.Ne’matov  H.,  Rasulov  R.  O‘zbek  tili  sistem  leksikologiyasi 
asoslari. – Toshkent: O‘qituvchi, 1995. 
4.Nurmonov  A.  Lingvistik  belgi  nazariyasi.  –  Toshkent:  Fan, 
2008. 
5.Safarov  Sh.  Semantika.  –  Toshkent:  “O‘zbekiston  Milliy 
ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti, 2013.  
6.Sayfullayeva  R.,  Mengliyev  B.,  Boqiyeva  G.  Hozirgi  o‘zbek 
adabiy tili. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2010.  
7.Сhomsky  N.  Language  and  mind.  –  Cambridje:  Cambridje 
Univ. Press. 2006.  
8.Wilkinson  P.R.  Thesaurus  of  Traditional  English Metaphors. 
-London, New York: Routledge, 1992. 
9.Tulenov  J.,  G‘afurov  Z.  Falsafa.  –  Toshkent:  O‘qituvchi, 
1997.  
10.Vohidov  R.,  Ne’matov  H.,  Mahmudov  M.  So‘z  bag‘ridagi 
ma’rifat. – Toshkent: Yozuvchi, 2001.  
45

---

Ikkinchi bo‘lim 
 
LISONIY PARADIGMA. LISONIY MUNOSABAT.  
LISONIY ZIDDIYAT. LISONIY TASNIF 
 
4
-