Batafsil bayon etilgan



Download 1,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet149/189
Sana30.12.2021
Hajmi1,65 Mb.
#98205
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   189
Bog'liq
xronologiya va metorologiy

G‟ichcha  -  og'irlik    o'lchov  birligi;  asosan  Toshkent  viloyatida  qo'llanilgan.  Qiymati 
Toshkent mannining, ya'ni Toshkent botmonining 1024 dan  bir  bo'lagiga  teng    bo'lgan. Agar 
1  Toshkent        mannini        yoki      botmonini    10,5  pudga,  l  pudni  esa  16,3805  kg  ga  teng 
ekanligining hisobga olinsa u holda 1 G'=l/1024xl0,5xl6,3805=167,96=168g bo'ladi. 
Ag'ra-  og'irlik      o'lchov      birligi;  Xivada  qo'llanilgan;  qiymati  joylardagi  misqolning 
og'irlik qiymatiga qarab  har  xil   bo'lgan. 
Masalan,      19-asrda:      a)  l  A=l/360      mann.  Xorzmda      1      mann  =  20000  g  bo'lganligi 
hisobga olinsa, unda 1A =1/360 x 20000 = 62,5 g; 
b)  agar  Ag'ra  qiymati  5  g  bo'lgan  Buxoro  misqoli  orqali  ifodalansa,  1A  =12,5  Buxoro 
misqoli  =l2,5  x  5  =  62,5  g;  v)Xorazmning  o'zida  Xorazmning  1  misqoli  4,53  g  ga  tengligi 
inobotga olinsa, 1 ag‘ra=13 misqol= 13x4,53 g =58,89 g; yuza o'lchov birligi; tanobni belgilash 
uchun qo'llaniladi. Ag‘ra  tanobning 320 dan bir bo'lagiga teng. Ba'zan 40 ag'ra tanobning 8 dan 
bir  bo'lagiga  teng,  deb  ham  yuritiladi.  Agar  l  gaz=71sm  bo'yicha  hisoblangan  tanob  qiymati 
1814,76
m2
   ni  olsak, unda lagra=l/320 tanob = l/320xl814,76  = 5,671125
m2
=5,671
m2 
40 ag‘ra = 
l/8 tanob=l/8xl 814,76=226,845 
m2
. Bu holda ham 1 ag‘ra=5,671m2 bo'ladi. 
Shira-katta og'irliklar o'lchov birligi. Toshkent shahri va Toshkent viloyatida qo'llanilgan. 
Qiymati  19-asr  ma'lumotiga  ko'ra  4  pudga  teng.  Demak,  l  shira=4pud=4xl6,3805=65,522kg 
bo'lgan. 
 Bir eshak yuk - bir yerdan ikkinchi yerga tashib borilishi lozim bo'lgan yukning muayyan 
og‘irligi.  Ko'pincha,  qisqa  qilib,  yuk,  ba'zi  joylarda  esa  har-var  deb  ham  yuritilgan.  Qiymati 
ishlatilishi joyi va vaqtiga qarab har xil bo'lgan. 13-14-asrlarda mamlakatimizda 83,2 kg yuklar 
qo'llanilgan.  Al-Umariyning  xabar  berishicha,  Xorazmda  16-asrda  1  eshak  yuk  =100  Xorazm 
ratili  =100  x  l,03125=103,125  kg  bo'lgan.  Amur  Temurning  ‖Temur  tuzuklari‖  asarida 
keltirilgan ma'lumotlariga qaraganda bir harvar, ya'ni leshak yuk 300 kg ga yaqin bo'lgan, 
Buxoroda bir eshak yuk 170-175 kg ga teng bo'lgan. Mana shu qiymat 17-asrda Xorazmda 
ham  qo'llanilgan.  Ba'zi  joylarda  bir  eshak  uuk  =1B2,146  kg  ekanligi  to'g'risida    ham    
ma'lumotlar berilgan. 
Ser - og'irlik  o'lchov birligi. O'rta Osiyoda o'rta asrlardan qo'llanilgan . 
Serning  qiymati  to'g'risida  Bobur  o'z  asarida  40  serning  bir  botmonga  tengligi  to'g'risida 
yozgan,  demak  bir  ser  botmonning  1/40  bo'lagiga  teng  ekan.  Botmon  qiymati  bo'yicha  o'sha 
vaqtda  mann  bilan  bir  xil  ekanligidan  l  ser=l/40  mann  (botmon)  kichkina  mann  (botmon)  ning 
18-asrda 3,686 kg ekanligidan 1 ser=l/40 mann=l/40X3,686=92,15 g bo'ladi.  Lekin serni misqol 
orqali hisoblaganda u boshqacha qiymat-ga ega bo'ladi: 1 ser=168 masha=33,6 misqol. Agar bir 
misqolning  4,55g  ga  tengligidan  foydalanilsa  unda  1  ser=152,88  g  bo'ladi.  Eronda  to  1935 
yilgacha lser=74,24g bo'lgan, keyinchalik bu qiymat  yaxlitlanib, l ser 75g ga tenglashtirilgan. 
Bog'cha - og'irlik  o'lchov birligi. Qiymati 4 botmonga teng. (1 botmon-163,80 kg.) ya'ni 1 
bog'cha  =  4  botmon.  Agar  Bobur  bergan  ma'lumotlarni  ya'ni  1  botmon  =1344  misqol  va 
Farg'onada  1  misqol  =100  arpa=  4,55g  ekanligi  inobatga  olinadigan  bo'lsa,  u  holda  1  botmon 
6,1152 kg bo'ladi, ya'ni bir bog'cha = 4 botmon= 4x6,l 152 kg =24,46 kg. 

Download 1,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   189




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish