Barcha sezgini, Butun ifodani, butun sevgini

KOMPOZITSIYA (lot. sotro$Sho — tuzish). So‘z qo‘shish. Qo‘shma so‘zlar. Kompozitsiya orqali hosil qilinadi deb tushu- niladi. Q. Qo‘shma so‘z.

KOMPONENT (lot. sotropep$ — tashkil etuvchi). Biron til (nutq) birligining tarkibiy qismi: So‘z birikmasining komponentlari. Qo‘shma so‘zning komponentlari. Mas., belbog‘ so‘zidagi bel va bog‘ shu qo‘shma so‘zning komponentlari (tarki- biy qismlari) hvsoblanadi.

KONVERSIYA (lot. sopuyeg$yu — aylanish, o‘zgarish). So‘z- niig fonetik va morfologik jihatdan o‘zgarmay, bir so‘z tur- kumidan boshqa bir so‘z turkumiga o‘tishi, shu yo‘l bilan yangi so‘z hosil bo‘lishi.

KUMAKCHILAR. Ot yoki otlashgan so‘zlardan keyin kelib,. vosita, maqsad, sabab, vaqt, makon kabi munosabatlarni bildi- ruvchi yordamchi so‘zlar: bilan, uchun, singari, sayin, qadar va b. Uzbek tilidagi ko‘makchilar. uch tchrga bo‘linadi; 1) asl ko‘- makchilar (q.); 2) otko‘makchilar (q.); 3) f ye ’ l k o‘- makchilar (q.).

MASHINA TARJIMASI. Matn (tekst)ni berilgan dastur asosida elektron mashinalar yordamida bir tildan ikkinchi tilga avtomatik tarjima qilish.

MAQSAD MAYLI. Harakatni bajarshn-bajarmaslik maq- sadini, niyatinn, harakatni bajarnsh mo‘ljal qilinganini bil- diruvchi mayl. Maqsad mayli shakli -moqchi affiksi yordamida. yasaladi: ko‘rmotschiman, bormoqchiman, institutga kirmoqchi kabi: Biz... o‘z fikr-mulohazalarimizni atroflicha bayon etmoqchimiz (D. Nuriy).

MAQSAD RAVISHI. Ish-harakatning qanday maqsad bilan bajarilishini bildiruvchi ravish: ataylab, qasddan kabi: Qora- toy bilan Uroz yigitni avaylab ko‘tarib, ushlanib qolmaslik: uchun jo‘rttaga xalk ichiga sho‘ng‘idi (Oybek).

METAFORA (yun. te!arЬoga — ko‘chirish). Bir predmetning ipmipp boshqa predmetga biror tomondan o‘xshashligini e’ti- oprgp olib ko‘chirish. Metafora so‘zning yangi ma’nolari hosil po‘lpshnda qatnashadigan omillardan biridir. Mas., qanot, m>s<>, arafa so‘zlarinnpg, samolyot sanoti, tarvuzning ko- 1Nsp, bayram arafasi (birikmalaridagi ma’nosi metafora psospda hosil bo‘lgan. Q. Metonomiya.

METONIMIYA (yun. she!oput1a — qayta nomlash). Bir pred- met, belgi, harakat nomini o‘zaro tashqi yoki ichki bog‘liqlik psosida boshqa predmet, belgi yoki harakatga nisbatan qo‘llash; shupday qo‘llash asosida bir predmet, harakat, belgi nominiyag (yushqa predmet, harakat yoki belgiga ko‘chishi. Metonimiya so‘z- pppg yangi ma’nolari hosil bo‘lishida muhim rol o‘ynaydi. Mas., kulgi so‘zining «mazax», «masxara» ma’nosi, samovar so‘zining «choyxona» ma’nosi metonimiya asosida hosil bo‘lgan mp’nolardir. Q. Metafora.

MODAL SUZ. So‘zlovchining o‘zi ifodalayotgan fikrga tur- li munosabatini bildiruvchi, fikrning aniqligi, noaniqligi kabi ma’nolarni ifodalovchi yeo‘z turkumi va shu turkumga oid so‘z: haqiqatan, albatta, chamasi, darvoqe kabilar: Bu xatni bir vaqtlar, haqiqatan, Gulnor yozdirgan edi (Oybek). Ehtimol, ketmon bilan yer ag‘darishga ham to‘g‘ri kelar (A. Qahhor).