Barcha sezgini, Butun ifodani, butun sevgini

BULISHSIZLIQ OLMOSHLARY. Shaxs, predmet, belgi kabilarga inkor etish bilan ishora qiluvchi olmoshlar: hech kim, hech narsa, hech qanday, hech bir kabilar.

VARVARIZM (yun ЬagЬag15Shoz). Ona tiliga o‘zlashmagan. o‘zga til xrdisasi sifatida qo‘llangan so‘z yoki ibora. Varva- r-yazmlardan, odatda o‘zga yerga xos rasm-odatlarni tasvirlashda, mahalliy koloritni yaratishda foydalaniladi: madam, missis va b.: Ich madam, potom gulyatga boramiz (Oybek).

VOSITALI TULDIRUVCHI. Tushum, qaratqpch, bosh keli- shiklardai boshqa kelshpikdagi so‘z bilap yoki ko‘makchn olgan so‘z bilan ifodalanib, harakat-holat beshkchtga yo‘nalmagan obyektni ko‘rsatadigan to‘ldiruvchi: Hovszni suyeyea to‘ldirdik (I. Rahim). Bilaman, bu gap Hafizadan chiqqan (A. Qah- hor). Hamma uchun ermak bo‘ldi bu kitobchalar (M. Ismoi- liy). Sizga hali U m r i to‘g‘risida yeapirishdi (A. Qahhor).. Qiyos. Vositasiz to‘ldnruvchi.

VOSITASIZ TULDIRUVCHI. Tushum kslishigidagi so‘z bi- lan ifodalanib, harakat bevosita yo‘nalgap obyekgni ko‘rsata- digan to‘ldiruvchi: Qampir charxning g‘uv-g‘uvidan qizlarning ga- pini eshitmas edi (Oybek). ...Tantiboyvachcha chap tomondagi kichkina ko‘chani ko‘rsatdi. (Oybek). Qiyos. Vositali to‘ldi- ruvchi.

GAP. 1. Til qonunlari asosida grammatik va ohang jihat- da,n shakllangan, fikrni ifodalash uchun xizmat qiladigan nutq birligi. Gapning grammatik asosini predikativlik —- zamon kategoriyasi, modallik kategoriyaoi va xabar ohangi tash- kil etadi. Gaplar tuzilishi, kommunikativ vazifasi va b. bel- gilariga ko‘ra bir necha turlarga bo‘linadi. Q. Gap turlari.

GAPLOLOGIY. (yun. §ar1oz — oddiy; 1o§oz — tushuncha, ta’limot). Yasama so‘zlarda qator kelgan bir xil yoki bir-biri- ga o‘xshash bo‘g‘inlardan birining tushishi: mineralogiya (mine- ralologiya o‘rniga); qayna

GIDRONIM (yun. Ьubog — suv; opusha — nom). Daryo, sua- havzalari kabilarning nomlari.

GUMON OLMOSHLARI. Predmet, belgi kabilar haqida noaniq tasavvur anglatuvchi, ularga taxminli ishora qiluvchi olmoshlar: allakim, allaqanday, qandaydir, bir nima kabilar: Buning badaliga unga b iro v bitta-yarimta non, yana b i r o v choychaqa berib ketadi (H. G‘ulom). A l lakim qayerdadir ko‘rganiga taqlid qilib, binokorlik brigadasi To‘lagan akaning yordami bilan po‘chtaxoyaa tanjil qildi (A. Kahxor).

DARAK GAP. Voqea-hodisani tasdiq yoki inkor yo‘li bilan qayd etuvchi, xabar etuvchi gap: Usha soldat-to‘g‘risida bironta- siga miriqib hikoya qilib bergim keladi (A. Muxtor). Bir necha minutdan keyin bu ko‘chaga odam sig‘ishmay qoldi (A. Qahhor).

DIALEKT (yun. Y1a1yekyuz — sheva, lahja). Umumxalq tnli- ning son jihatdan nisbatan kam bo‘lgan, biroq hududiy, kasb- hunar va b. jihapgdan umumiylikka ega bo‘lgan kishilar tomo- nidan qo‘llanadigan ko‘rinishi. K. Qasb-hunar leksikasi. So- sial dialekt, Mahalliy (hududiy) dialekt. Qiyos. Lahja, Sheva.

DIALOG (yun. ShaЬ^oz — suhbat). Suhbatdoshlarning be- vosita bir-biriga qaratilgan nutqi. Nutqning bu turi o‘ziga xos bir kator belgi-xususiyatlarta ega. Mas., uiiig sintaktik qurilishi nisbatan sodda bo‘ladi, har bir shaxening gapi odatda qisqa bo‘ladi va h.:

DIAXRONIYA (yun. sNa — orqali-gsЬgopoz —, vaqt). Ayrim tyl hodisalarining, yaxlitligicha til tizimining tarixiy nzchsl rivojlanish bosqichlari lingvistik o‘rganish manbai sifatida. Qiyos. Sinxroniya.