Барча фан ўқитувчилари Тингловчилар

Анъанавий тушунтириш-кўрсатмали таълим тури
 
Мазкур таълим 
усули анъанавий таълим тури бўлиб, унда ўқув ахбороти асосан ўқитувчи 
томонидан баѐн қилинади, ўқувчилар эса мазкур билимларни хотирасида 
сақлашлари ва мустаҳкамлашлари керак. Бунда К.Г.Марквардтга (1981) асосан 
―билим‖ тушунчасига киритилган маъно хотирада сақланаѐтган ахборот деб 
тушунилади. Улар хотирани ичидан юзага чиқарилади, бошқача қилиб 
айтганда унга тўғридан-тўғри мурожаат қилиб савол берилганда эсга (ѐдига) 
келтирилади. Бироқ ўқиш-ўқитиш натижаси хотирлаш даражасидаги билимлар 
хотирада узоқ сақланмайди, зарур вақтда ўқувчилар уларни жуда қийинчилик 
билан эслайди, кўп ҳолларда эса умуман эслай олмайди.
 
Ўқув материалини ўзатиш тизимида ―ўқитувчи-ўқувчига‖ тайѐр 
билимларни имкониятидан келиб чиқиб, ўқувчининг ушбу билимларга бўлган 
эҳтиѐжи бор-йўқми ҳамда унинг фаоллик даражасини қандай бўлишидан 
қатъий назар беради. 
В.Гузеев таъкидлаганидек, анъанавий таълим методикаси учун ўқиш-
ўқитиш мақсадларини ноаниқ баѐн қилиш характерли бўлиб улар дастур 
талаблари билан ифодаланади, холос. Бунда таълим олувчининг холати ҳақида 
―ўзлаштириш‖ тушунчаси орқали сал-пал тасаввурга эга бўламиз. Таълим 
жараѐни эса одатда мувофаққиятли педагогик фаолият кўрсатаѐтган 
ўқитувчилар тажрибасини умумлаштириш асосига таяниб ташкил этилади. Ҳар 
бир аниқ вазият учун мувофаққиятли педагогик фаолият кўрсатаѐтган 
ўқитувчининг намунаси излаб топилади. Бироқ тобора кўпчилик олимлар ва 
амалиѐтчиларнинг кўрсатишича таълимда ҳусусий методиканинг гуллаб-
яшнаган даври ўтди ва энг яхши педагоглар тажрибасини умумлаштириш (агар 
умуман нодир ходисаларни умумлаштириш ҳақида гапириш мумкин бўлса) 
кафолатланган тизим ва мақсадга қаратилган самарали таълимни ташкил этиш 
имконини бермайди. 
Таълимга тушунтириш-кўрсатмали ёндашув
 
усули таълим тизимида 
катта хизмат кўрсатди. У такомиллаштиришни давом эттираяпти, бироқ мазкур 
такомиллаштиришнинг имкониятлари бу ѐндашувни ўзига қўйилган 

---

36 
принциплар билан чергаралангандир. Тез ривожланиб борувчи фан ва 
техниканинг талаблари таълим тизимидаги ислоҳотлар, таълим методлари 
билан жамиятнинг рақобатбардош кадрлар тайѐрлашга бўлган талаби, шахсни 
ривожлантириш ва уни билимга бўлган эхтиѐжларини қондириш ўртасида 
зиддиятга олиб келди.