Баѐнномаси билан маъқулланган ва нашрга тавсия этилган

Техник лойиҳалаш жараѐни. Замонавий машиналарни ишлаб чиқиш - 
мураккаб ва узоқ муддат талаб қилувчи жараѐн ҳисобланади. У ўз таркибига 
муҳандислик башоратлари, лойиҳалаш, тайѐргарлик ва ишлаб чиқаришни 
ўзлаштириш босқичларини қамраб олади. 
Дастлабки босқич - муҳандислик башоратини қуриш икки йўналишда 
амалга оширилади: мавжуд базис объектидан келажак томон башорат қилиш 
ҳамда келажакда эришилиши талаб қилинадиган мақсаддан муаммонинг 
бугунги кундаги ҳолатига томон. 
Лойиҳалаш буюмнинг умумий конструкциясини ишлаб чиқишни кўзда 
тутади. Лойиҳалашнинг дастлабки босқичида эришилиши лозим бўлган 
мақсад, ѐки қондириладиган мақсад белгилаб олинади. Сўнгра мақсадга 
эришиш учун аниқ вазифалар шакллантирилади. Вазифаларни белгилашда 
мавжуд имкониятлар ва шароитдан келиб чиқилади. Лойиҳалашнинг кейинги 
босқичи ғояни шакллантириш деб номланиб, у лойиҳалашнинг асосини 
ташкил этади. Кўпчилик ҳолатларда уни амалга ошириш учун мавжуд 
методни янги шароитларда қўллаш йўналишидан фойдаланилади. Кейинги 
босқичда муҳандислик таҳлили амалга оширилади. Бунда модел 
кўрсаткичлари аниқлаштирилади, зарур ҳолатларда ҳақиқий буюмга яқин 
кўрсаткичларга эга бўлган модел яратилади. Шу асосда буюмни ишлаб 
чиқишнинг техник вазифаси шакллантирилади. 
Техник вазифа конструкторнинг лойиҳани ишлаб чиқишидаги 
дастлабки асословчи ҳужжат ҳисобланади. У қуйидаги масалаларни ѐритиб 
бериши лозим: машинанинг яратилиш мақсади; унинг параметрлари, иш 
тартиби ва шароитлари; тажриба-синов ишлари тўғрисидаги маълумотлар; 
машинанинг принципиал тузилиши ва унинг ҳаракатланиш мезонлари; 
автоматлаштирилганлик 
ва 
механизациялаштирилганлик 
даражаси; 
ишлатилиш шароитлари; лойиҳани бажариш муддати; ишлаб чиқаришнинг 
сериялилиги; уни тайѐрловчи корхона тўғрисидаги маълумотлар; машина ва 
лойиҳага қўйилган техник талаблар. 
Юқорида айтилган вазифалардан келиб чиқиб ўқув устахоналари 

---

108 
 
қуйидаги асосий санитария-гигиеник ва ташкилий-методик талабларга жавоб 
бериши лозим: 
1. Устахона биноси таълимий-педагогик, санитария-гигиеник ва ишлаб 
чиқариш-техник талабларни қаноатлантириши керак. 
2. Ўқув устахоналари техниканинг ҳозирги даражасига, юксак меҳнат 
маданиятига мувофиқ жиҳозланиши ва улар фақат устахона амалиѐти 
дастуридаги барча мавзуларни эмас, балки техник ижодкорликни ҳам 
ўрганиш учун зарур шароит билан таъминланиши лозим. 
3. Турли буюртмаларни бажаришда педагогнинг ўрганувчилар билан 
олиб борадиган умумий группавий ҳамда бригада - звеноли ва потокли 
ишлари учун ҳам шароит яратилиши зарур. 
4. Ҳар бир тўгарак аъзосига керакли асбоб-ускуналар ва мосламалар 
билан таъминланган алоҳида иш ўрни ажратилиши лозим. 
5. Педагог учун тегишли жиҳозлар, мосламалар билан таъминланган ва 
полдан 250-300 мм кўтарилган намунали иш ўрни ташкил этилиши лозим. 
6. Устахоналарда тўгарак аъзоларига энг қулай ва хавфсиз меҳнат 
қилиши учун зарур шароит бўлиши шарт. 
7. Ўқув устахоналари ҳажмли ва текис кўрсатмали қўлланмалар, 
шунингдек, таълимнинг техник воситалари билан жиҳозланиши зарур. 
8. Ёрдамчи бинолар (асбобхона ва склад) ўқув устахонасига яқин 
бўлиши керак. 
9. Ташқаридаги товушлар, тўгарак аъзоларининг эътиборини ишдан 
чалғитадиган ва меҳнат жараѐнига ҳалақит берадиган шовқин-суронлар 
устахонага кирмаслиги лозим.