|
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
KIRISH
Iqtisodiyotni modernizatsiya qilish sharoitida, tijorat banklarining
operatsiyalarini rivojlantirish, hamda jahon tajribalari asosida amaliyotga tadbiq
qilish hozirgi kunning eng muhim vazifalaridan biridir. O'zbekistonda kredi t
qo'yilmalari hajmining yildan-yilga keskin oshishi sababli muammoli kreditlarning
vujudga kelishining oldini olishning yangi usullarini ishlab chiqish hamda
muammoli kreditlar bilan ishlash dolzarb tus oladi. Bunday holatda esa, mazkur
muammoni yechish bo'yicha keskin choralar qabul qilinishi zarurligini bildiradi.
Tijorat banklarining kredit operatsiyalari bankning asosiy daromad
manbalaridan biridir. Biroq bu operatsiyaning risklilik darajasi ancha yuqoridir.
Tavakkalchilik darajasini kamaytirish uchun, tijorat banklarida yuzaga kelayotgan
muammoli kreditlar bilan ishlash tizimi tadbiq etilgan. Muammoli kreditlar bilan
ishlash tizimi qonunchilik tizimidagi va Markaziy bankning me'yoriy hujjatlari
bilan tartibga solinadi.
2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta
ustuvor yo„nalishi bo„yicha HARAKATLAR STRATEGIYASI Iqtisodiyotni
rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor yo„nalishlarining bank
faoliyatini tartibga soluvchi zamonaviy tamoyil va mexanizmlarni joriy qilish,
ularning samarali faoliyat ko‘rsatishiga yo‘l qo‘ymayotgan to‘siqlarni bartaraf
etish bandida quyidagilar belgilab berilgan. Unga ko`ra 2018-2019 yillarga
mo‘ljallangan bank faoliyatini yanada takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar,
shu jumladan:
bank nazorati bo‘yicha Bazel qo‘mitasining talablariga asosan, tijorat
banklarining mablag‘lari yetarliligi va likvidliligi darajasi ko‘rsatkichini qo‘llab-quvvatlash;
boshqaruv va bank tavakkalchiligi tizimi, shu jumladan, ilg‘or xorijiy
amaliyotlari asosida tijorat banklarida menejment tavakkalchiligi samaradorligin i
yanada oshirish;
tijorat banklari faoliyatiga, shu jumladan, kredit siyosatiga davlat hokimiyati
organlari tomonidan ma'muriy aralashuvlarning oldini olish va yo‘l qo‘ymaslik;
tijorat banklarining kapitallashuvini oshirish, kredit portfeli miqdorini doimiy
oshirib borish va uning sifatini yaxshilash, investitsiyaviy loyihalarni moliyalash
hamda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni kreditlash ko‘lamini yanada oshirish;
banklarga xos bo‘lmagan vazifalarni istisno etish bo‘yicha amaliy choralarni
ko‘rishni nazarda tutuvchi Dastur loyihasini ishlab chiqish va kiritish.1
Bank tizimining samaradorligini oshirish banklar iqtisodiyotining real
sektorini kreditlashdagi faol ishtiroki bilan bog'liqdir. Tijorat banklari kreditlash
faoliyatida bir qator muammolarga duch kelmoqda. Banklarning kredit portfeli
tarkibi sifat jihatidan tubdan o'zgarmoqda. Agar 2000 -yilda kredit portfelining 54
foizi tashqi qarzlar hisobidan shakllantirilgan bo'lsa, 2015-yilda uning 91 foizi
yuridik va jismoning shaxslar depozitlari hisobidan shakllantirildi. Bu esa, o'z
navbatida, iqtisodiyotimiz tarmoqlariga investitsiya kiritish va shuning hisobidan
taraqqiyotimizni ta'minlashda ichki imkoniyatlarimiz tobora ortib borayotganining
dalilidir.
Respublikamiz bank tizimini isloh etishga doir muhim farmonlar va qarorlar
qabul qilindi.
Muammoli kreditlardan kelib chiqadigan zararlar quyidagilarda namoyon
bo'ladi:
• bank daromadining pasayib ketishiga;
• omonatchilar, investorlarning bankka bo'lgan ishonchi yo'qolishi va
bank nufuzining pasayishi;
• kredit operatsiyalaridan olinadigan foyda hajmining qisqarishi tufayli,
moddiy rag'batlantirishlarning susayishi, bankning malakali kadrlaridan mahrum
bo'lishi xavfi ortadi.
Ushbu holat mazkur muammoni hal etish uchun ta'sirchan choralar qabul
qilishini taqozo etadi va tanlangan mavzuning dolzarbligini belgilab beradi.
Bank tizimidagi islohotlar iqtisodiyotimizning barqaror o'sish sur'atlarini
ta'minlashda eng muhim omil bo'ldi. Buning natijasida tijorat banklarining jami
kapitali 25 foizga oshdi. Bank tizimining mustahkamlanishi 2014-yilda Markaziy
bankning qayta moliyalash stavkasini 10 foizdan 9 foizga, tijorat banklarining
kreditlar bo'yicha foiz stavkasini ham shunga mos ravishda kamaytirish uchun
zarur imkoniyatlar tug'dirdi.
Banklar tomonidan ishlab chiqarishni modernizastiya qilish va texnologik
yangilash dasturlarini moliyalashtirishga yo'naltirilgan kreditlar hajmi 2013-yilga
nisbatan 1,2 barobar, aylanma mablag'larni to'ldirish uchun ajratilgan kreditlar esa
1,3 martadan ziyod oshdi.
2014-yilda tijorat banklari tomonidan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
subyektlariga 9 trillion so'mdan ortiq yoki 2013-yilga nisbatan 1,3 barobar ko'p,
shu jumladan, 2 trillion so'mga yaqin miqdordagi mikrokreditlar ajratildi. Bu o'tgan
yilga qaraganda 39 foiz ko'pdir. So'nggi besh yilda kichik biznesni kreditlash hajmi
qariyb 5 barobar ko'paydi.
2014-yilda iqtisodiyotimizga jalb qilingan investistiyalar hajmi 10,9 foizga
o'sdi va AQSh dollari hisobida 14 milliard 600 million dollarni tashkil etdi. Bunda
jami kapital qo'yilmalarning 21,2 foizdan ortig'i yoki 3 milliard dollardan ziyodini
xorijiy investistiya va kreditlar tashkil qildi. Ularning to'rtdan uch qismi to'g'ridan -to'g'ri xorijiy investistiyalardir.2
"Yangi biznesni qo'llab-quvvatlash" deb ataladigan mezon bo'yicha
mamlakatimiz ayni paytda jahonda 42-o'rinni, tuzilgan shartnomalar ijrosini
ta'minlash bo'yicha 32-o'rinni, iqtisodiy nochor korxonalarga nisbatan
qo'llanadigan bankrotlik tizimining samaradorligi bo'yicha 75-o'rinni egallab
turibdi. "Kichik biznes subyektlariga kredit berish" deb nomlanadigan ko'rsatkich
bo'yicha O'zbekiston so'nggi uch yilda 154-o'rindan 42-o'ringa ko'tarildi va o'tgan
yilning o'zida reytingini 63 pozitsiyaga yaxshiladi.
Kollejlarning 480 mingdan ortiq bitiruvchisi ish bilan ta'minlandi. Tijorat
banklari tomonidan ularga o'z biznesini tashkil qilish uchun 280 millia rd so'mga
yaqin imtiyozli kreditlar ajratildi va bu 2014-yilga nisbatan 1,3 barobar ko'pdir.3
Do'stlaringiz bilan baham: | 
