Banklarda buxgalteriya fanidan

2. Banklarda daromadlar va xarajatlarni tan olish usullari
Moliyaviy hisobotning elementlarini tan olish. Tan olish – bu element ta’rifiga hamda belgilangan tan olish mezonlariga javob beradigan moddani buxgalteriya balansi yoki foyda va zararlar to‘g‘risidagi hisobotga kiritish jarayonidir. Bu esa, moddani so‘zlar bilan va miqdorda tavsiflanishi va summasini buxgalteriya balansi yoki foyda va zararlar to‘g‘risidagi hisobotning jami summalariga kiritilishini qamrab oladi. Tan olish mezonlariga javob beradigan moddalar buxgalteriya balansi yoki foyda va zararlar to‘g‘risidagi hisobotda tan olinishi kerak. Bunday moddalar tan olinmasligini, qo‘llanilgan hisob siyosatini ochib berish yoki izohlar va tushuntirishlar berish bilan to‘ldirib bo‘lmaydi.
Iqtisodiy adabiyotlarda tan olishni moddaning bank moliyaviy hisobotlariga kiritilishi jarayoni deb ta’riflaydi. Tan olish ko‘rsatilgan summani hisobotning yakuniy ko‘rsatkichlarida aks ettirishdan iboratdir.
Element ta’rifiga to‘g‘ri keladigan modda quyidagi shartlar bajarilganda tan olinishi kerak:
- modda bilan bog‘liq bo‘lgan har qanday kelgusi iqtisodiy naf tadbirkorlik sub’ektiga kelib tushishi yoki undan chiqib ketishi ehtimoli bo‘lsa;
-modda ishonchli baholanishi mumkin bo‘lgan tannarx yoki qiymatga ega bo‘lsa (axborot agar u to‘liq, betaraf va xatolikdan holis bo‘lsa ishonchli bo‘lib hisoblanadi).
Modda ushbu mezonlarga javob berishi va shuning uchun moliyaviy hisobotlarda tan olinishi mumkinligini baholashda muhimlik jihatlariga e’tiborni qaratish zarur. Elementlar o‘rtasidagi o‘zaro aloqa ma’lum elementning, masalan, aktivning ta’rifi va tan olish mezonlariga javob beradigan modda o‘z-o‘zidan boshqa element, masalan, daromad yoki majburiyatni tan olish talab etilishini anglatadi.
Daromadlar odatda shartnomaning bajarilishi amalga oshirilganda va tushumni o‘lchash hamda olish imkoni mavjudligi to‘g‘risida qat’iy ishonch hosil bo‘lganda tan olinadi. Daromad va xarajatlar o‘zaro sabab-natijaviy munosabatlar bilan bog‘liq bo‘lganda xarajat daromadga mos keladi va bitta davr daromadining yakuniy hisob-kitobiga kiritiladi. Boshqa hollarda xarajatlar daromadlar bilan bog‘liq bo‘lmasligi mumkin, biroq, operatsiyalar amalga oshiriladigan davrga tegishli bo‘lishi mumkin.