Bank likvidligiga tasir qilivchi ichki va tashqi omillar va uni taxlili

O‘zbekiston Respublikasining hozirgi sharoitida tijorat banklari ishonchliligini baholash va tahlili

Respublikamizda tijorat banklari likvidligi va to'lov qobiliyatini boshqarishning asosiy usuli ular tomonidan O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki o'matgan iqtisodiy me’yorlarga rioya etishi hisoblanadi. Likvidlikni sifatli baholash, bankning moliyaviy ahvolini tahlil va nazorat qilish uchun koeffitsentlar uslubidan foydalaniladi. Dastlabki ikki koeffitsent Markaziy bank talablari bajarilishini nazorat qilish uchun qolgan 4 tasi likvidlik bilan bog'liq ahvolning yaralishini tahlil etish uchun hisob-kitob qilinadi.

1. 
   Naqd pul zahiralariga doir talablarga rioya qilish koefTitsenti. Bazi bitimimaxrajda likvidlikning zarur darajasini, sur'atda esa bankning muayyan sanasidagi naqd pul zahiralarini ko'rsatishni taklif etadi.
   
2. 
   Likvid aktivlarga doir talablarga rioya qilish koefTitsenti. Uning maxrajidalikvidlikning talab etiladigan darajasini qo'yish, surat esa likvidlik aktivlaming muayyan sanadagi amaliy miqdorini ko'rsatish zarur.
   
3. 
   Kreditlar-depozitlar. Mazkur koeffitsent likvidlik bilan bog'liq ishlaming ahvoliniko'rsatadi va uning kichik qiymati likvidlik yetarli darajada ekanligidan dalolat beradi:
   

Aylanma mablag'lar-aktivlar;
Aylanma mablag'Iar-depozitlar;
Aylanma mablag'lar-depozitlardan qarz mablag'lari. Likvid koeffitsentlari tahlil maqsadiga ko'ra farqlanishi mumkin. Iqtisodiy adabiyotlarda likvidlikning quyidagi umumiy formulasi beriladi: Likvidlik = Likvid aktivlar / jalb etilgan aktivlar Ushbu koefTitsentni muddatlar bo'yicha bo'lib chiqish mumkin, masalan, qisqa muddatli likvidlik koefTitsenti (KMK) va o'rta muddatli likvidlik koffitsenti (UMK) KMK = kassa nostro hisob varaqlari bo'yicha qoldiqlar (DKMO) / joriy va jamg'rma hisob varaqlaridan qisqa muddatli depozitlar UMK = (qoplash muddati 1-5 yilgacha bo'lgan qimmatli qog'ozlar va ssudalar) / (qoplash muddati 1-5 yilgacha bo'lgan depozitlar va zayomlar) Bank likvidligi quyidagilar qoplanishi lozim:
-depozitlaming olinishi;
-aktivlar va majburiyatlarni qoplash muddatlari o'rtasidagi farqiar;
-pul bozorining o'zgarishlari;
-rejalashtirilmagan xarajatlar; Har bir aktiv va majburiyat uchun eng kichik muddat belgilanib, shu muddat ichida qoplanishi lozim.