Oqim sifatida likvidlik muayyan muddat uchun yoki kelgusi davr uchun baholanadi. Bunda likvidlilik zahira nuqtai-nazaridan juda tor undashuv deb baholanadi. Likvidlilikni okim sifatida ko'rib chiqish jaraenida kamroq likvidlikka ega aktivlami kuo'prok likvidlikka ega bo'lgan aktivlarga aylanishini ta'minlash imkoniyatlariga, shuningdek qo'shimcha mablag’lami, shu jumladan qarz mablag'lami jalb qilishga alohida e'tibor beriladi. Shunday qilib likvidlikni faqatgina oqim sifatida baholash emas, balki likvidlikni prognoz sifatida baholash ham muhim ahamiyatga ega bo'ladi. O'zining lahzali likvidligini ta'minlash uchun yetarli likvid aktivlari zakiralariga ega bo'lgan bank vaqt utishi bilan, ya’ni majburiyatlar oqimining likvid aktivlariga joylashtirilgan qo'yilmalar transformatsiya okimidan ortib ketishi oqibatida o'z likvidligini yo'qotishi mumkin. Likvidlik - prognozni baholash muammoli masala hisoblanadi, chunki u bankning aktiv operatsiyalari xavfxatari(riski)ni baholash bilan bog'liq. Uzbyokiston amalietida bu maqsad uchun O'zbyokiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan chiqarilgan bank nazorati bo'yicha me’yoriy hujjatlariga asosan tijorat banklari tomonidan hisoblanadigar. iqtisodiy me’erlar xizmat qiladi. Likvidlik xavf-xatari deganda odatda bankni muayyan Iahzada naqd pulni ancha yuqori bo'lgan bahoda sotib olishga yoki o'z aktivlari qiymatini yo'qolishiga majbur qiladigan xavf-xatar tushuniladi. Bunda bank aktivlari fakatgina tezda va qiymatini yo'qolishiga yo'l qo'ymasdan sotilsagina likvid hisoblanadi. Bank passivlari bank ssudalami raqobatchi banklar xarid qilayotgan stavka bo'yicha sotib olishi mumkin bo'lgan taqdirdagina likvid hisoblanadi.
Bank balansi likvidligigj uning aktivlari tarkibi ta'sir qiladi: aktivlaming umumiy summasida birinchi toifa likvid mablag'lari qancha ko‘p bo'lsa bankning likvidligi ham shuncha yuqori bo'ladi. Xalqaro bank amaliyotida aktivlaming eng likvid yoismi bo'lib kassadagi naqd pullar, shuningdek ushbu tjjorat bankining Markaziy bankdagi mablag'lari, Markaziy bankda qayta hisobga olinish mumkin bo'lgan qisqa muddatli tijorat veksellari va hukumat tomonidan kafolatlangan qimmatli qog'ozlar hisoblanadi. Likvidlik darajasi past bo'lgan aktivlar tarkibiga esa uzoq muddatli ssudalar va mulkka qilingan qo'yilmalar kiritiladi. Bank aktivlarini ularning likvidlik darajasiga ko'ra tahlil qilish bank likvidligi holatini erkin ifodalaydi. Bundan tashqari bankning likvidligi alohida aktiv operatsiyalarning xatardarajasiga bog'liq: bank balansida yuqori xatarii aktivlar kancha ko'p ulushga ega bo'lsa odatda uning likvidligi shuncha past bo'ladi. Bank mijozlarining kreditga darajasi ham bank ssudalarining o'z vaqtida qaytishiga va shu orqali bank likvidligiga ta'sir qiladi. Bank likvidligi shuningdek balans passivlari tarkibiga ham bog'liq.
Tijorat banklarining likvidligi va to'lov qobiliyatiga ta’sir etuvchi bir qator omillar mavjud bo'lib ulami makroiqtisodiy va mikroiqtisodiy omillarga bo'lish mumkin. Ushbu omillar tijorat banklari likvidligi va to'lov qobiliyatiga kompleks tarzda ta'sir etadi, chunki o'rtasida uzaro aloqalar kuzatiladi.
Tijorat banklarining likvidligi va to'lov qobiliyatiga ta’sir etuvchi asosiy makroiqtisodiy omillarga quyidagilami kiritish mumkin: mamlakatdagi geosiyosiy va makroiqtisodiy vaziyat; bank faoliyatining barcha qonuniy, yuridik va me’yoriari; bank tizimining tarkibiy tuzilmasi va barqarorligi; pul bozori va qimmatbaho qog'ozlar bozorining holati va boshqalar. Bizning mamlakatimizda tijorat banklarining likvidligi va to'lov qobiliyatini davlat tomonidan tartibga solishning turli usullari keng qo'llanilmoqda. Bu usullar tijorat banklarining faoliyatini O'zbekiston Respublikasi Markaziy Banki tomonidan turli me’yorlar va cheklovlar o'rnatish hamda banklar faoliyatini soliqqa tortish kabilardan iboratdir.
Bundan tashqari tijorat banklarining likvidligi va to'lov qobiliyatiga ta’sir etuvchi mikroiqtisodiy omillar kam mavjud bo'lib ular sirasiga quyidagi asosiylarini kiritish mumkin: tijorat bankining resurs bazasi, qo'yilmalar sifati, menejment darajasi, shuningdek bank faoliyatining funksional tizimi va ushbu faoliyatning rag'batlantirilishi. Tijorat banklari likvidlik dinamikasiga quyidagi uchta asosiy omil ta’sir ko'rsatadi:
■ jamg'armalar summasining oshishi yoki kamayishi bilan bog'liq holda mablag'lami kirim yoki chiqim qilish.
■ ssudalar va investitsiyalar hajmining oshishi yoki kamayishi bilan bog'liq holda mablag'laming oqib kelishi va chiqib ketishi.
■ Jamgarmalar hajmining o'sishi yoki kamayishi oqibatida majburiy rezervlar miqdorining o'sishi yoki kamayishi, chunki majburiy rezervlar me’yorining bajarilishiga yo'naltirilgan mablag'lar likvid aktivlarining asosiy shakllaridan biri hisoblanadi.
