Bank ishi va investitsiyalar

 
4.3-rasm. Qoplangan akkreditiv bilan hisob – kitoblarda hujjatlarning 
aylanish tartibi 
Aksiyadorlik tijorat 
Agrobank
Agrobankning Koson 
bo’limi
Agrobankning Oqtosh 
bo’limi
Sotuvchi-akkreditiv 
bo’yicha mablag’ 
oluvchi 
Sotib oluvchi-
akkreditiv bo’yicha 
ariza beruvchi
7
1
2
3
4
5
4
6

---

51 
Barcha hisob – kitoblarda bo‘lgani singari, dastlab sotuvchi – akkreditiv 
bo‘yicha mablag‘ oluvchi va sotib oluvchi – akkreditivga ariza beruvchi o‘rtasida 
shartnoma tuziladi (1), sotib oluvchi shartnomada ko‘rsatilgan summani 
sotuvchining hisobiga deponentlash uchun akkreditivga arizani bankka taqdim 
etadi (2), bank emmitent o‘z navbatida akkreditivga arizada ko‘rsatilgan summani 
sotuvchining hisobiga o‘tkazish maqsadida elektron arizani bosh bankka jo‘natadi 
(3), bosh bankda Koson bo‘limi vakillik hisobidagi mablag‘ Oqtosh bo‘limi 
vakillik hisobvarag‘iga o‘tkaziladi va bu haqda elektron akkreditivga arizani bank 
bo‘limiga jo‘natadi (4), sotuvchining banki shartnomada ko‘rsatilgan akkreditiv 
summa uning hisobiga deponentlanganini xabar qiladi (5), sotuvchi o‘z navbatida 
tegishli tovarlarni sotib oluvchiga jo‘natadi yoki xizmatlarni ko‘rsatadi (6), 
sotuvchi tovarlarni jo‘natganligi yoki xizmatlar ko‘rsatganligini tasdiqlovchi 
hujjatlarni bankka taqdim etadi (7), bank o‘z navbatida deponentlangan 
summaning uning hisobiga o‘tkazadi.
Mablag‘ oluvchining bankida akkreditivning amal qilish muddati tugaganda, 
akkreditiv shartlarida ko‘zda tutilgan tartibda mablag‘ oluvchi uni bekor qilish 
haqidagi ariza berganda, to‘liq chaqirib olinganda akkreditiv yopiladi. 
Akkreditiv bilan hisob – kitoblarni amalga oshirishda qator ijobiy va salbiy 
jihatlar mavjud bo‘lib, uning salbiy jihatlari asosan mablag‘ to‘lovchining 
zimmasiga to‘g‘ri keladi. Ushbu salbiy holatlar quyidagilar bilan izohlanadi: 
– pul to‘lovchining hisobvarag‘idan mablag‘ni akkreditiv hisobvarag‘iga 
deponent qilinishi natijasida ushbu mablag‘ning oborotdan vaqtinchalik chiqib 
ketishi (odatda akkreditiv summasi 20 – 30 kunga deponent qilinadi); 
– to‘lovchi ta’minlanmagan akkreditivdan foydalangan holda ham olingan 
tovarlar va ko‘rsatilgan xizmatlar uning talabiga to‘liq mos kelmagan hollarda 
to‘lovni amalga oshirishga rad javobining berolmasligi yoki ushbu jarayonning 
vaqtni olishi hamda qo‘shimcha hujjatlarni talab etilishi ortiqcha ishlarni keltirib 
chiqaradi; 
– yuqorida akkreditiv bo‘yicha hujjatlarning aylanishidan ham ko‘rinib 
turibdiki, ushbu jarayon bir muncha murakkabroq.
Akkreditivlar bilan hisob – kitoblarda mol jo‘natuvchiga qator qulaylik 
jihatlari mavjud bo‘lib, ularning asosiylari quyidagilardan iborat: 
– akkreditiv shartnomasi tuzilgandan keyin tovarlarni ishlab chiqarishga 
kirishishi mumkin. Chunki ushbu tovarlarni sotib oluvchi tayin va undan tegishli 
iqtisodiy foyda kelishi kafolatlanadi;
– jo‘natilgan tovar yoki ko‘rsatilgan xizmatlar uchun to‘lov kafolatlangan. 
Chunki ta’minlangan akkreditivda pul to‘lovchi tovar va xizmatlar uchun 
to‘lanadigan 
mablag‘ni 
alohida 
hisobvarag‘iga 
deponentlab 
qo‘yadi. 
Ta’minlanmagan akkreditivda esa tovar va xizmatlar uchun to‘lanadigan mablag‘ 
pul to‘lovchining banki tomonidan kafolatlanadi.