"bank ishi" kafedrasi

 Kreditor – 
kredit munosabatlarini tashkil etishda kredit beruvchi sifatida 
maydonga chiqadi. Kreditor bo’sh turgan mablag’larini vaqtinchalik foydalanishga 
beruvchi subyektlar hisoblanadi. Bunday subyektlar banklar, kredit uyushmalari, 
mikrokredit tashkilotlar, lombardlar, davlat va boshqa moliyaviy tashkilotlar bo’lishi 
mumkin. Kreditor ssuda sifatida beriladigan pul mablag’larini o’z mablag’lari va jalb 
qilingan mablag’lar evaziga shakllantiradi. Kreditor jamiyatdagi vaqtinchalik bo’sh pul 
mablag’larini tegishli shartlar asosida jalb qilib, ushbu mablag’larni kreditning qayta 
taqsimlash funksiyasi orqali real sektorning zarur bo’lgan bo’g’inlariga joylashtiradi. Bu 
jarayon vaqtinchalik bo’sh turgan mablag’lardan samarali foydalanish imkoniyatini beradi.
Kredit oluvchi 
– kredit munosabatlarida kredit oluvchi sifatida ishtirok etuvchi 
shaxs. Kredit oluvchi sifatida aholi, davlat, banklar va boshqa shaxslar qatnashishi 
mumkin. Kreditor berilgan kredit uchun iqtisodiy foydani aniq foiz ko’rinishida undirsa, 
qarz oluvchi kredit yordamida ishlab chiqarish uzluksizligini ta’minlash, shuningdek 
ishlab chiqarishni kengaytirish orqali ko’zlagan iqtisodiy foydasiga erishadi.
Kreditning mohiyati uning funksiyalarida yanayam aniqroq namoyon bo’ladi. 
Kreditning funksiyalari turli iqtisodiy adabiyotlarda turlicha usulda va miqdorda 
keltirilgan. Ayrim adabiyotlarda kreditning funksiyalari ikkita deyilsa, boshqalarida beshta 
funksiyadan iborat deyilgan. Iqtisodchi olimlarning fikrlariga tayangan holda quyida 
kreditning funksiyalari keltirilgan: 
1)
qayta taqsimlash funksiyasi;
 
2)
muomala jarayonini tezlashtirish;
 
3)
pullarni muomalaga chiqarish va naqdlashtirish;
 
4)
pul kapitalini jamg’arish va markazlashuvini jadallashtirish; 
 
Kreditning funksiyalari ichida 
qayta taqsimlash funksiya
si asosiy funksiyalaridan 
biri hisoblanadi. Kreditning qayta taqsimlash funksiyasi orqali ssuda kapitali 
iqtisodiyotning tarmoqlari o’rtasida, qaytarish sharti asosida joylashtiriladi.
Kreditning muomala jarayonini tezlashtirish
funksiyasi mamlakat pul muomalasi, 
pul massasi, pulning aylanish tezligiga bevosita ta’sir qiladi.
Kapital to`planishining jadallashuvi va markazlashuvi
. Kapital to`planishi jarayoni 
iqtisodiy rivojlanishning barqarorlashuvi va xo`jalik yurituvchi subyektning o`z maqsadiga 
erishishining muhim sharti hisoblanadi. Bu ishlab chiqarishni kengaytirish uchun kredit 
yordamida katta hajmdagi mablag`ga ega bo`lishga imkon yaratadi. Ushbu funksiya rejali 
iqtisodiyot davrida rivojlanmagan va mablag`lar bilan ta`minlanmagan faoliyat jabhalarini 
moliyaviy mablag`lar bilan ta`minlash jarayonini sezilarli tezlashtiradi. 
66
A. A. Omonov , T. M. Qoraliyev “Pul kredit va banklar” “Iqtisod-moliya “ Toshkent. 2012 yil 157 bet. 

---

272 
Muomalaga to`lov vositalarini chiqarish
. Bu funksiyani amalga oshirish jarayonida kredit 
faqatgina tovar emas, balki pul muomilasining jadallashuviga, undan naqd pullarni siqib 
chiqarib, to`lovlar aylanishining tezlashuviga ijobiy ta`sir ko`rsatadi. Kredit tufayli pul 
muomalasi doirasiga veksel, chek, kredit kartochkalari kabi vositalar kiritilib, naqd pulli 
hisob-kitoblarni, naqd pulsiz hisob-kitoblarga almashtiradi. Bu esa ichki va tashqi 
bozordagi iqtisodiy munosabatlar mexanizmini osonlashtiradi va tezlashtiradi. Bu 
masalani hal etishda tijorat krediti zamonaviy tovar almashinishining kerakli elementi 
sifatida muhim o`rin tutadi.