"bank ishi" kafedrasi

4.AQSH bank tizimi, FZT uning maqsadi, vazifalari.
AQSH bank tizimida ilk xususiy aksioner banklar “The Bank of New York”, “The 
Bank of Boston” 1784 yilda tashkil etilgan bo‘lib, 1791 yilda esa port shaxarlarida
o‘zining filiallariga ega bo‘lgan “The Bank of the United States” tashkil etilgan.
1863 yilda Fuqarolik urushi va moliyaviy resurslarga bo‘lgan talabning hamda
valyuta bozorida qoniqarsiz xolat yuzaga kelganligi oqibatida Milliy bank akti (National 
Banking act) imzolandi. Qabul qilingan akt asosida banklar ustida nazoratni amalga 
oshiruvchi va emissiya xuquqiga ega bo‘lgan Valyuta nazorati tashkiloti ish boshladi. 
Bundan tashqari banklarga filiallrni tashkil etish taqiqlangan edi. Qabul qilingan akt 
oqibatida mavjud bo‘lgan banklar ikki yirik guruxga : umummilliy banklar va aloxida 
shtat banklariga bo‘lindi.
SHu bilan bir qatorda aloxida shaxslarga tegishli bo‘lgan xususiy banklar tashkil 
etilgan bo‘lib ularni faoliyat boshlashlari uchun federal organlar yoki aloxida shtatlarning 
ruxsati kerak edi. Aloxida shtat banklari

 
davlat banklari,

 
trast kompaniyalari

 
jamg‘ama banklariga ajralan edi.

---

28 
1901 yilda Nyu Yorkda Buyuk Britaniya namunasiga ko‘ra kliring uylari 
assotsiatsiyasi tashkil etilgan bo‘lib , ushbu assotsiatsiyaga 60 ta milliy va shtat banklari
a’zo bo‘ldilar. 1907-1913 yillarda bo‘lgan banklar inqirozi oqibatida xozirgi kunga qadar 
AQSH bank tizimini boshqarib hamda tartibga solib turuvchi Federal Rezerv Tizimi 
tashkil etildi.
1913 yildan e’tiboran to xozirgi kunga kadar AQSH bank tizimi deyarli o‘zgarishsiz 
faoliyat yuritib kelmoqda. Lekin bu davr oralig‘ida AQSH bank tizimida bir qancha 
siljishlar ro‘y bergan. 1927 yilga qadar banklarga o‘zi joylashgan xududdan tashqarida 
filiallarni ochish qatiyan man etilgan edi (Kaliforniya shtati bundan mustasno). 1927 yilga 
kelib Mak Feddon aktining imzolanishi bilan (1933 yilda o‘zgarish kiritilgan) banklarga 
o‘zlarining bosh ofislari joylashgan shtat ichida filiallarni ochishga ruxsat berildi.
AQSH bank tizimida katta o‘zgarishlardan biri bu “qora payshanba” nomini olgan 
24 oktyabr 1929 yildagi Nyu york fond birjasida aksiyalarning kursining keskin tushishi 
edi. Buning asosiy sababi esa qimmatli qog‘ozlarni sotib olishga berilgan katta miqdordagi 
kreditlar edi. (jami kredit poketining 35 %). Fond birjasidagi narxlarning keskin tushishi 
berilgan kreditlarni o‘z vaqtida qaytmasligiga olib keldi va natijada banklardan katta 
miqdorda depozitlarni axoli tomonidan olish boshlandi va oqibatda banklarning 
ko‘pchiligi bankrotlikka uchradi.
1933 yilda AQSH prezidenti Ruzvelt AQSH Kongressi oldiga barcha banklarni 
yopish masalasini tashladi, lekin kongress buni ma’qullamadi.
shu yilning o‘zida yana bir akt Glass Stigal akti imzolandi. Aktning bosh maqsadi 
mavjud bo‘lgan FZT imkoniyatlarini kengaytirish, xususan banklarning zaxira tizimlarini 
mustaxkamlash va kreditlarning aloxida turlarini chegaralash edi. bundan tashqari 
omonatlarni kafolatlash kiritildi. Aynan shu akt orqali AQSH bank tizimi segmentlarga 
bo‘linib ketdi.
1935 yildan boshlab barcha depozit qabul qiladigan banklarga qimmatli qog‘ozlar 
bilan operatsiyalarni amalga oshirish taqiqlangan edi.
AQSH moliya tizimi kuchli nazorat o‘rnatiladigan va tartibga solib turiladigan 
tizimlardan biri bo‘lib xisoblanadi. AQSH bank tizimini tartibga solishda 3 ta organ: FZT, 
pul muomalasi nazorati organi, va depozitlarni sug‘urtalash bo‘yicha federal korporatsiya 
xisoblanadi.
Pul aylanishi (muomalasi) nazaratchisi bu AQSH prezidenti tomonidan tayinlangan 
taftish (reviziya) yo‘li bilan milliy banklar faoliyatini nazorat qilib boradigan shaxs.
FZT bu AQSH kongressiga bo‘ysunadigan markaziy banklarning sistemasi.
FZT strukturasi. 
20 asr boshlarida AQSH da 5000 ga yaqin emission banklar mavjud bo‘lib, ularning 
xar biri o‘zining asosiy kapitali miqdorida banknotalarni muomilaga chiqarish xuquqiga 
ega edi. bunda xar bir bank boshqa bankning pul biletlarini qabul qilishi kerak edi.