Bank hisobi va audit

11-MAVZU
.
BANKLARDA LIZING VA FAKTORING 
OPERATSIYALARI HISOBI. 
Reja: 
1.Lizing operatsiyalari va ularning hisobi. 
2.Banklarning faktoring operatsiyalarini hisobi. 
 
Tayanch  so‘z  va  iboralar:  lizing  buyurtmasi,  lizing  shartnomasi,  lizing 
beruvchi, moliyaviy ijara, faktoring operatsiy, debitorlik qarzlari. 
 
Bozor 
munosabatlarining 
chuqurlashuvi 
va 
iqtisodiyotning 
modernizatsiyalashuvi,  shuningdek  bank  va  uning  mijozlarini  iqtisodiy 
manfaatdorligi  banklarning  xizmat  turlari  va  operatsiyalari  sonining  doimiy 
ravishda ortib borishiga turtki bo’lmoqda. Banklarning noa’nanaviy operatsiyalari 
shunday operatsiyalardan hisoblanib, ularning tarkibiga: 

  lizing; 

  faktoring 
Banklarda lizing operatsiyalari va hisobi Markaziy bankning tegshli me’yoriy 
hujjatlari  asosida  amalga  oshiriladi.  (“Tijorat  banklarida  lizing  operatsiyalarini 
amalga oshirish va ularning buxgalteriya hisobini yuritish tartibi to’g’risi”da 620-
sonli Nizomi, O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2006 yil 
21  oktyabrdagi  25/6-sonli  qarori  bilan  tasdiqlangan,  O’zbekiston  Respublikasi 
Adliya vazirligida 2006 yil 27 dekabrda 1648-raqam bilan ro’yxatdan o’tkazilgan).  
Banklarda lizing operatsiyalari lizing beruvchi, lizingni oluvchi va vositalarni 
sotuvchilar o’rtasida tuzilgan shartnoma asosida amalga oshiriladi. Lizing oluvchi 
lizing  shartnomasini  tuzish  uchun  uning  asosiy  depozit  hisobvarag’iga  xizmat 
ko’rsatayotgan bankkaquyidagi hujjatlarni taqdim etishi lozim: 

  lizing buyurtmasi; 

  lizing  ob’ektining  texnik-iqtisodiy  ko’rsatkichlari  va  uning  sotuvchisi 
to’g’risidagi ma’lumotnoma; 

  lizingning butun davrini ichiga olgan pul oqimi tahlili ko’rsatilgan biznes-
reja; 

  oxirgi hisobot sanasiga tuman (shahar) davlat soliq inspektsiya tomonidan 
qabul  qilingan  buxgalterlik  balansi  (1-shakl),  moliyaviy  natijalari  haqida  hisobot 
(2-shakl),  muddati  o’tgan  debitorlik  va  kreditorlik  qarzdorlik  haqidagi 
ma’lumotnoma  (2a-shakl),  90  kundan  ortiq  muddatdagi  qarzdorlikni  solishtirish 
dalolatnomalari. 
Lizing  foiz  stavkalari  miqdori  lizing  oluvchi  va  lizing  beruvchi  bank 
o’rtasidagi o’zaro kelishuvga ko’ra lizing shartnomasida belgilanadi. 
O’zbekiston  Respublikasining  “Lizing  to’g’risida”gi  qonuniga  muvofiq, 
lizing shartnomasi quyidagi shartlardan biriga javob berishi kerak: 
a) lizing shartnomasining muddati tugagach, lizing ob’ekti lizing oluvchining 
mulki bo’lib o’tsa; 

---

 
93 
 
b)  lizing  shartnomasining  muddati  lizing  ob’ekti  xizmat  muddatining  80 
foizidan  ortiq  bo’lsa  yoki  lizing  ob’ektining  lizing  shartnomasi  tugaganidan 
keyingi qoldiq qiymati uning boshlang’ich qiymatining 20 foizidan kam bo’lsa; 
v)  lizing  shartnomasining  muddati  tugagach,  lizing  oluvchi  lizing  ob’ektini 
uning bozor qiymatidan past narxda sotib olish huquqiga ega bo’lsa, bunda ana shu 
huquqni amalga oshirish kunidagi lizing ob’ekti qiymati asos bo’ladi; 
g) lizing shartnomasi amal qiladigan davr uchun lizing to’lovlarining umumiy 
summasi lizing ob’ekti qiymatining 90 foizidan ortiq bo’lsa. 
Lizing  beruvchi  bank  lizing  ob’ekti  uchun  to’lovlarni  sotuvchiga  oldindan 
to’lab berilganda quyidagi buxgalteriya yozuvini amalga oshiradi: 
 
Debet  19909–“Tovar-moddiy  qimmatliklari  uchun  to’langan 
mablag’lar” 
 
Kredit –“Bankning vakillik hisobvarag’i” 
 
Lizing  ob’ekti  to’g’ridan-to’g’ri  lizing  oluvchiga  yetkazib  berilsa,  lizing 
beruvchi  bank  foydalanishga  qabul qilish dalolatnomasiga  asosan  memorial  order 
to’ldirib, quyidagi buxgalteriya amalini bajaradi: