Baliqchilik asoslari

Òa’m bilish organlari. Sezgi hujayralari zog‘orabaliqda xuddi
boshqa baliqlardagi singari og‘iz bo‘shlig‘ida joylashib qolmay,
balki butun tanasining yuzasi bo‘ylab ham tarqalgan. Sezgi
hujayralari ham o‘sha yerda bo‘ladi. Ba’zi baliqlar (masalan,
laqqabaliq, sazan, treska)ning boshida sezuvchi mo‘ylovlari bor.
Baliqlar uchun alohida sezgi organi — yon chiziqlar xosdir.
Òashqaridan qator teshiklar ko‘rinib turadi. Bu teshiklar terida
joylashgan kanal bilan joylashgan. Kanalda teri ostidan o‘tgan
alohida nerv bilan bog‘langan sezgi hujayralari bo‘ladi.
Yon chiziqlar suvning yo‘nalishini va oqim kuchini qabul qi-
ladi. Yog‘ chiziqlar tufayli hatto ko‘r bo‘lib qolgan baliq biror
narsaga urilmaydi va oqib kelayotgan o‘ljani tutib oladi.
Hid bilishi. Baliqlarning hidlov organi bir juft burun te-
shigidan iborat. U boshning oldingi qismiga o‘rnashgan bo‘lib,
chuqurcha yoki naysimon shaklda faqat hidlov vazifasini baja-
radi, xolos, nafas olishda ishtirok etmaydi.
Baliqlar ovqat ta’mini ham sezadi. Bu vazifani og‘iz bo‘sh-
lig‘idagi hamda tashqi terining epidermis qatlamiga o‘rnashgan
ta’m biluvchi sezgi kurtakchalari bajaradi. Bu sezgi a’zosi chuqur
suv ostida yashaydigan baliqlar tanasining ostki tomonida,
ayniqsa, yaxshi rivoj topgan. Ba’zi baliqlarda bo‘ladigan mo‘ylov
ham tuyg‘u, ham ta’m bilish vazifasini bajaradi.
Bu organlardan tashqari baliqlarda o‘zlariga xos yon chiziq
organi ham bor. Bu oltinchi sezgi organi yaxshi rivojlangan bo‘lib,
tanasi va dumining yon tomonlariga o‘rnashgan kanaldan iborat.
Yon chiziq organi, ayniqsa, baliqlarning boshida yaxshi taraqqiy
etib, murakkab kanal hosil qilgan. Bu organ ba’zi baliqlarda usti
ochiq, ya’ni tarnov shaklida bo‘lib, shu tarnov tubida o‘rnashgan
sezgi kurtakchalaridan iborat, boshqa baliqlarda esa bu kurtak-
chalar tangachalardagi teshikchalar orqali tashqi muhit bilan
bog‘langan berk kanalga o‘rnashgan.
Yon chiziq a’zosi baliq suvda suzib yurganida suvning eng
nozik harakatlari va oqimini sezib, juda aniq mo‘ljal olishga, hatto

---

36
hech narsa ko‘rinmaydigan loyqa suvlarda ham yo‘l topib, suv
ostidagi toshlarga urilmasdan yurishga yordam beradi. Baliqlar
katta va zich galalarda bir-biriga urilmasdan, tartib bilan, hatto
bo‘ysira bo‘lib harakat etish ham, ehtimol, shu a’zo tufayli
bo‘lsa kerak.