Baliq kasalliklari fanidan ma’ruzalar to’plami termiz- 2021

Epizootiyalar. Epizootologiya – bu hayvonlar va shu jumladan baliqlar kasalliklarining yoppasiga tarqalishi va rivojlanishi sabablarini o’rganuvchi fan sohasi hisoblanadi. Bunda odam kasalliklarining ushbu jihatdan o’ganilishi bo’yicha fan sohasi – epidemiologiya deb ataladi.

Baliqlar orasida kasalliklarning yoppasiga yuzaga kelishi va tarqalishi hodisasining sabablari juda ko’p bo’lib, har bir kasallik uchun bu sabablar o’ziga xos tarkibga ega hisoblanadi. Biroq, ko’pgina kasalliklarning tarqalishi sabablarida umumiy hisoblangan qonuniyatlar xam kuzatiladi. Bu holatlarning asosiylari quyidagilar hisoblanadi:

1. 
   kasallik qo’zg’atuvchisining mavjudligi va uning virulentlik xususiyati;
   
2. 
   baliqlar organizmining fiziologik holati;
   
3. 
   turga oid, yoshga oid va orttirilgan immunitetning mavjudligi;
   
4. 
   populyatsiyaning zichligi yoki ko’chirishda siyraklik ko’rsatkichlari;
   
5. 
   kasallik tashuvchilarining mavjudligi, oraliq (yakuniy) xo’jayinlar mavjudligi va ularning miqdori;
   
6. 
   atrof muhit sharoitlarining o’zgarishlari (gidrologik, meteorologik, gidrokimyoviy, ekologik, biotsenologik, zoogeografik sharoitlar va oziqlanish sifati).
   

Ayrim holatlarda kasallik shunchaki faqat mahalliy tarqalish xususiyatiga ega bo’lib, uncha ko’p bo’lmagan baliqlargina kasallikka chalinishi qayd qilinadi. Bu ko’rinishdagi kasalliklarning tarqalishi enzootiyalar deb nomlanadi. Boshqa holatlarda esa kasalliklar katta miqdordagi baliqlarni qamrab olib, yonma – yon joylashgan suv havzalariga tarqaladi. Bu ko’rinishda kasalliklarning tarqalishi epizootiya (odam kasalliklariga nisbatan – epidemiya) deb ataladi. Ayrim holatlarda kasallikning tarqalish nafaqat yonma – yon joylashgan ayrim suv havzalarini qamrab olishi, balki butun bir o’lka va hatto qit’ani qamrab olishi xam mumkin. Ushbu ko’rinishda, masalan qisqichbaqalarning o’lat kasalligi ta’sirida butun Yevropa suv havzalarida ushbu tur qirilib ketishiga olib kelgan. Bu ko’rinishdagi yoppasiga tarqaluvchi kasalliklar panzootiyalar deb nomlanadi (odam kasalliklariga nisbatan esa – pandemiya deb nomlanadi).