Bakalavrlari uchun o‘qiladigan birinchi maxsus kursdir

giyetografik 
egri chiziq
deb ataladi. 
Yog
‘
in gradiyenti
deb, yog`inning har 100 m balandlikka to‘g‘ri 
keladigan ortish miqdoriga aytiladi. 
Izogiyetlar
-bu bir xil yog‘in yoqqan nuqtalarni tutashtiruvchi chiziqlardir. 
Shuni eslatib o`tish joizki, tog‘li o‘lkalarning orografik tuzilishi juda 
murakkab. Shu sababli yuqorida aytilgan, ya‘ni balandlikning ortishi bilan 
yog‘in miqdorining ortishi qonuniyati ba‘zida buziladi. Bunga sabab, tog‘ 
tizmalarining nam havo massalari yo‘nalishiga qanday holatda joylashganligidir 
(oriyentatsiyasi, ekspozitsiyasi). 
Relyef tuzilishi faqat yog`in-sochin miqdoriga ta‘sir ko‘rsatibgina 
qolmay, balki yog`inning yil ichida fasllar bo‘yicha taqsimlanishiga ham ta‘sir 
ko‘rsatadi. 
Atmosfera yog`inlari suv muvozanati tenglamasidagi kirim qismining 
asosiy elementidir. Bu meteoelement birinchi bo‘lib o‘lchangan va IV asrdan 
boshlab (miloddan oldin) Hindistonda yog‘in haqidagi ma‘lumotlar yig‘ilgan. 
Koreyada yog‘in o`lchaydigan asboblar 1442 boshlab qo‘llanilgan. 
1878 yilda F.Nifer o`zining konus shaklidagi muhofazali yog‘in 
o‘lchaydigan asbobini tavsiya etdi. Keyinchalik bu qurilma uning nomi bilan 
atala boshladi. 
Rossiyada yog‘inlarni kuzatish 1835 yildan boshlab muntazam ravishda 
olib boriladi, faqat asboblar muhofazasiz qurilgan edi. Shuning uchun yog`in 
haqida olingan ma‘lumotlar yetarli darajada aniq bo‘lmagan. 1891 yildan 
boshlab meteostansiyalar tarmoqlarida Nifer muhofazali asboblar o‘rnatildi. 
Yog‘in o‘lchaydigan asbobning yog‘inlarni qabul qilish yuzasi 500 sm
2
ga 
teng bo`lib, 2 m balandlikda o‘rnatiladi. 

---

1941 yilda V.D.Tretyakov planka muhofazali va yog‘inlarni qabul qilish 
yuzasi 200 sm
2
ga teng bo‘lgan qurilmani ixtiro qiladi. 
1948-1956 
yillar 
oralig`ida 
sobiq 
Ittifoqdagi 
meteostansiyalar 
tarmoqlarida Nifer to`siqli qurilmalar o`rniga Tretyakov asboblari o‘rnatildi. 
 
Sinov savollari 
1. Yer kurrasida yog`inning taqsimlanishi qanday omillarga bog`liq? 
2. Relyefning yog
‘
inga bo`lgan ta'sirini O
‘
rta Osiyo misolida ta
‘
riflang. 
3. Giyetografik egri chiziq nima? 
4. Izogiyetlar nima va ular qanday o
‘
tkaziladi? 
5. Yog
‘
in-sochin miqdorini o`lchaydigan asboblar qachon va qayerda 
ixtiro etilgan?