Bakalavrlari uchun o‘qiladigan birinchi maxsus kursdir

Yer kurrasida va materiklar ichida namlikning aylanishi. 
Quyosh nurlari ta'sirida Dunyo okeani yuzasidan, daryolar, ko‘llar, 
botqoqliklar, muzliklar, o‘simliklar va Yer sirtining boshqa qismlaridan har yili 
510 ming km
3
(1130 mm) suv bug‘ga aylanadi. Suv bug‘lari gravitatsiya 
kuchlari ta'sirida yuqoriga ko`tariladi va kondensatsiya jarayonida to‘yinib, 
og‘irlik kuchlari ta‘sirida yog‘in sifatida yana Yer sirtiga tushadi.
Atmosferadagi namlikning asosiy manbai-okeanlar va dengizlar 
yuzasidan bo`ladigan bug`lanishdir. U Yer yuzasidan bo`ladigan umumiy 
bug‘lanishning 86,6 foizini tashkil etadi. Shu miqdorning ko‘p qismi bevosita 
yana okeanlar va dengizlar yuzasiga atmosfera yog`ini ko`rinishida qaytib 
tushadi. Bu kichik suv aylanishi deb ataladi.
Okean yuzasidan bo‘lgan bug`lanish, kondensatsiya va okeanga 
tushadigan yog`indan iborat kichik aylanishdan tashqari, suvning yana ikki xil 

---

aylanishi-alohida olingan materik doirasidagi va katta, ya'ni butun Yer kurrasi 
miqyosidagi aylanma harakati farq qiladi. 
Suvning materik doirasidagi aylanishi unga chetdan namlik kelishi, 
yog`in-sochinlar, atmosfera oqimi, ya'ni namlikning chekka hududlardan 
materik ichkarisiga olib borilishi, bug‘lanish va daryo oqimidan tashkil topadi. 
Suvning katta aylanishi ham materikdagi, ham okeanlardagi suvning 
barcha turdagi harakatini o‘z ichiga oladi. Quruqlikdan daryo oqimi ko‘rinishida 
okeanlarga yoki ular bilan tutash bo‘lgan dengizlarga tushgan suv katta suv 
aylanish jarayonini tugallaydi. Shunday qilib, Dunyo okeani, atmosfera va 
quruqlik suvlari yagona tizim sifatida o‘zaro bog‘langandir. 
Yer yuzasidagi quruqlik Dunyo okeaniga nisbatan joylashishiga qarab 2 
qismga bo`linadi:
1. Periferiya oblasti; 
2. Berk oblast.
Yer yuzasining Dunyo okeaniga nisbatan qiya bo‘lgan, ya‘ni suvi bevosita 
okeanga kelib tushadigan qismi