Bajardi: Xudoyorov b qabul qildi: Qodirov f qarshi-2022 Pog’onali arxitektura tushunchasi, pog’onali arxitektura protokollari

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH
VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
QARSHI FILIALI





KI FAKULTETI
AX-11-20 GURUH TALABASINING
KOMPYUTER TARMOQLARI
FANIDAN
MUSTAQIL ISHI

Bajardi: Xudoyorov B
Qabul qildi: Qodirov F


QARSHI-2022
Pog’onali arxitektura tushunchasi, pog’onali arxitektura protokollari.
Reja:

1. 
   OSI modeli.
   
2. 
   OSI pog’onasi, vazifalari, asosiy protokollari.
   
3. 
   OSI pog’onalarning o’zaro ishlashi jarayonlari va xizmatlari.
   
4. 
   TCP/IPprotokollar steki haqida umumiy tushuncha.
   
5. 
   TCP/IP pog’onasi, vazifalari, qo’llaniladigan asosiy protokollari.
   

Tarmoq arxitekturasi deganda - bu kompyuter tarmog’ini loyihalash va ishlab chiqish jarayoni tushunialadi. Arxitektura tushunchasi tarmoqning fizik tarkibiy qismlarini, ularning funktsional ob’ektlari, konfiguratsiyasini, printsiplari va ishlash tartiblarini va foydalaniladigan aloqa protokollarini aniqlashni ifodalaydi. Shuningdek, tarmoq arxitekturasi aloqa tarmog’i orqali taqdim etiladigan xizmatlar va ularning batafsil tavsiflarini, taqdim etiladigan xizmatlarni hisob-kitob qilish va hisob-kitob tuzilmalarini o'z ichiga oladi.Kompyuter tarmoqlari arxitekturasi deganda kompyuterlarni o’zaro bog’lanishi, bog’lanish jarayonida qo’llaniladigan texnologiyalar, ularning xususiyalatlari, standartlari, kompyuterlar o'rtasida vazifalar qanday taqsimlanganligi va boshqa ko’plab jarayonlar tushuniladi. Tarmoq arxitekturasining eng ko'p ishlatiladigan ikki turi mavjud: peer-to-peer va mijoz-server.Global miqyosidagi kompyuter tarmoqlarining o’zaro bog’lanishi natijasida Internet tarmog’i tashkil topadi. Internet tarmog'ining arxitekturasi, avvalambor, tarmoqdagi tugunlarni yoki tugunlarni ulash uchun ma'lum bir modelda yoki apparat ulanishlarining ma'lum turlarida foydalanishda emas, balki Internet protokollari (TCP/IP) arxitekturasidan foydalanishni ifodalaydi.

Shunday qilib har bir texnologiya orqali loyihalashtiriladigan tarmoq o’zining arxitekturasiga ega bo’ladi, masalan, OSI, TCP/IP, umumfoydalanish telefon tarmog’i, mobil aloqa tarmoqlari va boshqalari. Ushbu ma’ruzada kompyuter tarmoqlarining arxitekturalari muhokama etiladi.
1. Pog‘onali arxitektura tushunchasi, pog‘onali arxitektura protokollari.
Tarmoq so’zining ma’nosi narsalarning, qurilmalarning yoki odamlarning o’zaro bog’langan tizimi yoki guruhini anglatadi. Kompyuter tarmoqlari esa eng kamida o’zaro ulangan ikkita kompyuterlar tizimi tushuniladi. Tarmoq shartini bajarilishi faqatgina o’zaro bog’lanish emas, balki o’zaro ma’lumot almashish jarayoni amalga oshirilishi shart. Tarmoq arxitektura esa yuqorida ta’kidlanganidek, kompyuterlarni bog’lanishi orqali hosil qilingan tarmoqni qanday asosda qurilganini, qanday qurilmalardan foydalanilgani, qaysi protokollar ishlatilgani, tizimda qanday muhitlardan foydalanib ma’lumotlar uzatilishi yoki har bir jarayonni fizik va mantiqiy holatlarni bajarilishini pog’onalarga ajratib bajarilishi tushuniladi. Har bir tarmoq arxitekturasi belgilangan standartlar asosida yoki xech qanday standartga asoslanmagan holatda ishlab chiqilishi mumkin. Masalan, kompyuter tarmoqlarini OSI etalon modeli asosida qurish bilan global miqyosida ma’lumot almashishni ta’minlash mumkin. Sababi dunyoda ko’plab mamlakatlarning kompyuter tarmoqlari ushbu etalon asosida ishlaydi. Agar OSI modeliga asoslanmagan qandaydir belgilanmagan standartga asosan kompyuter tarmoqlari loyihalansa, o’sha tizim ichidagi qurilmalar o’zaro ma’lumot almasha oladi, OSI asosidagi tarmoq bilan esa ma’lumot almasha olmaydi, sababi uning standarti boshqacha. Quyida 1-rasmda kompyuter tarmoqlari OSI modeli asosida qurilgan arxitekturasi keltirilgan.
a) Internet, b) kompyuter va c) telefon tarmoqlarining arxitekturalari
Boshqacha qilib aytadigan bo’lsa, turli xil tarmoq arxitekturalari ko’plab standartlar asosida ishlab chiqiladi, masalan, matnni formati, matni raqamli ko’rinishga o’zgartirish, raqamli matnni signal ko’rinishiga o’zgartirish yoki aksincha, signalli axborotlarni simsiz muhitda uzatish, qabul qilish jarayonlari ma’lum standartlar asosida ishlab chiqiladi. Tasavvur qiling ikki standart asosida ishlab chiqilgan tizim orasida ma’lumot almashish qanchalar murakkab bo’ladi. Shuning uchun ham global tarmoqlarni loyihalash va qurish uchun yagona standartdan foydalanish har doim afzal hisoblanadi. Bu xuddi ko’plab millatlarni bitta zalda ingliz tilida gaplashishi qanchalik osonligini ko’rsatadi. Agar har bir millat o’zining tilada gaplashsa, ularni tushunish uchun qancha tarjimon kerak bo’ladi yoki ba’zi tillar uchun tarjimon topilmasligi ham mumki. Shuning uchun ham tarmoqlarni qurishda yagona arxitekturaga asoslanish tarmoqni sodda va kam xarajatlar asosida qurish imkoniyatini beradi. Tarmoq elementlari va pog’onali arxitektura. Kompyuter tarmoqlarida tarmoq elementi - bu bir yoki bir nechta fizik qurilmalarni birlashtirgan holda boshqadigan ob’ekt hisoblanadi. Bu tarqatilgan qurilmalarni bitta boshqaruv tizimidan foydalangan holda yagona usulda boshqarishga imkon beradi. Quyidagi rasmda keltirilgan har bir qurilma tarmoq elementi bo’ladi oladi.
Tarmoq elementlari
1996 yildagi Telekommunikatsiyalar to'g'risidagi qonunga binoan "tarmoq elementi" atamasi telekommunikatsiya xizmatini ko'rsatishda foydalaniladigan ob'ekt yoki uskunani anglatadi. Bunday atama shuningdek, ushbu ob'ekt yoki uskunalar orqali taqdim etiladigan xususiyatlar, funktsiyalar va imkoniyatlarni, shu jumladan abonent raqamlari, ma'lumotlar bazalari, signalizatsiya tizimlari va hisob-kitob qilish va yig'ish uchun etarli bo'lgan ma'lumotlarni uzatish, marshrutlash yoki boshqa ta'minotni o'z ichiga oladi. Hozirgi kunda dunyo miqyosida 800 dan ortiq standartlashtirish tashkilotlari bo’lib, ular global tarmoqlarni loyihalash, qurish, yangi standartlarni ishlab chiqish, tadbiq etish, muammolarni o’rganish, echimlar, va tavsiya ishlab chiqish jarayonlarini muvofiqlashtiradi. Umuman olganda standartlar, tavsiyanomalar, tartibga soluvchi yo’riqnomani ishlab chiqish doimiy yangilanib boradigan jarayon hisoblanadi. Misol uchun, yangi protokol, yangi avlod mobil texnologiyasi (3G, 4G, 5G) ishlab chiqilishi, ma’lumot uzatish tezligini oshirilishi, axborot xavfsizligini takomillashtirilishi, yangi WiFi texnologiyasini ishlab chiqilishi yoki telekommunikatsiyada lokal, shahar yoki global tarmoq uchun ishlab chiqilgan har qanday fizik yoki dasturiy maxsulot o’zining standartiga ega bo’ladi.
2. OSI modeli.
Ochiq tizimlarning o'zaro bog'liqlik modeli (OSI modeli) a kontseptual model a-ning aloqa funktsiyalarini tavsiflovchi va standartlashtiradigan telekommunikatsiya yoki uning ichki tuzilishi va texnologiyasini hisobga olmasdan hisoblash tizimi. Uning maqsadi - turli xil aloqa tizimlarining standartga muvofiqligi aloqa protokollari.
Model aloqa tizimidagi ma'lumotlar oqimini ettitaga ajratadi abstraktsiya qatlamlari, uzatishning jismoniy bajarilishidan bitlar bo'ylab a aloqa vositasi ma'lumotlarning eng yuqori darajadagi namoyishiga tarqatilgan dastur. Har bir oraliq qatlam yuqoridagi qatlamga funktsionallik sinfini xizmat qiladi va uning ostidagi qatlam xizmat qiladi. Funktsionallik sinflari dasturiy ta'minotda standartlashtirilgan holda amalga oshiriladi aloqa protokollari.
OSI modeli 1970-yillarning oxiridan boshlab Frantsiya, Buyuk Britaniya va Qo'shma Shtatlardagi ulkan milliy tarmoq harakatlarida raqobatlashadigan turli xil kompyuter tarmoqlari usullarining paydo bo'lishini qo'llab-quvvatlash uchun ishlab chiqilgan. 1980-yillarda ushbu model "Open Systems Interconnection" guruhining ishchi mahsulotiga aylandi Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO). Tarmoqning to'liq tavsifini berishga harakat qilayotganda, model dasturiy ta'minot me'morlarining dastlabki dizayndagi ishonchiga ega bo'lmadi Internet, bu kamroq ko'rsatmalarda aks etadi Internet Protocol Suitehomiyligida asosan homiylik qilingan Internet muhandisligi bo'yicha maxsus guruh (IETF).
OSI-Modeldagi aloqa (3-5 qatlamlari bilan misol)
1970-yillarning boshlarida va o'rtalarida tarmoqlar asosan hukumat tomonidan homiylik qilingan (NPL tarmog'i Buyuk Britaniyada, ARPANET AQShda, SIKLADLAR kabi Frantsiyada) yoki sotuvchi tomonidan ishlab chiqilgan, masalan, mulkiy standartlar bilan IBM"s Tizimlarning arxitekturasi va Raqamli uskunalar korporatsiyasi"s DECnet. Umumiy ma'lumot tarmoqlari endigina paydo bo'lishni boshlaganlar va ular ishlatila boshladilar X.25 1970-yillarning oxirida standart.[1][2] The Paketni eksperimental almashtirish tizimi 1973-5 yillarda Buyuk Britaniyada yuqori darajadagi protokollarni aniqlash zarurligini aniqladi.] Buyuk Britaniya Milliy hisoblash markazi kompyuter tizimlari uchun kelajakdagi konfiguratsiyalar bo'yicha katta tadqiqotlar natijasida olingan "Nega tarqatilgan hisoblash" nashri. Natijada Buyuk Britaniya 1977 yil mart oyida Sidneyda bo'lib o'tgan ISO yig'ilishida ushbu sohani qamrab olish uchun xalqaro standartlar bo'yicha qo'mitaga murojaat qildi.
1977 yildan boshlab Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO) tarmoqning umumiy standartlari va usullarini ishlab chiqish dasturini o'tkazdi. Xuddi shunday jarayon ham rivojlandi Xalqaro telegraf va telefon bo'yicha maslahat qo'mitasi (CCITT, frantsuz tilidan: Comité Consultatif International Téléphonique et Télégraphique). Ikkala organ ham o'xshash tarmoq modellarini aniqlaydigan hujjatlarni ishlab chiqdi. OSI modeli birinchi marta xom shaklda aniqlangan Vashington, DC 1978 yil fevral oyida Hubert Zimmermann Frantsiya va tozalangan, ammo hali ham standart loyihasi ISO tomonidan 1980 yilda nashr etilgan.
Yo'naltiruvchi modelni ishlab chiquvchilar ko'plab raqobatdosh ustuvorliklar va manfaatlar bilan kurashishlari kerak edi. Texnologik o'zgarishlarning tezligi haqiqatdan keyin standartlashtirish tartib-qoidalariga emas, balki yangi tizimlar birlashishi mumkin bo'lgan standartlarni belgilashni talab qildi; standartlarni ishlab chiqishda an'anaviy yondashuvning teskari tomoni.[6] Garchi standart o'zi bo'lmasa-da, kelajakdagi standartlarni aniqlash mumkin bo'lgan ramka edi.[7]
1983 yilda CCITT va ISO hujjatlari birlashtirilib shakllantirildi Ochiq tizimlarning o'zaro aloqasi uchun asosiy mos yozuvlar modeli, odatda Ochiq tizimlarning o'zaro bog'liqligi uchun mos yozuvlar modeli, OSI ma'lumotnoma modeliyoki oddiygina OSI modeli. U 1984 yilda har ikkala ISO tomonidan standart sifatida nashr etilgan ISO
7498va CCITT (endi telekommunikatsiya standartlashtirish sektori deb nomlangan) Xalqaro elektraloqa ittifoqi yoki ITU-T) standart X.200 sifatida. OSI ikkita asosiy tarkibiy qismga ega edi, bu tarmoqning abstrakt modeli bo'lib, uni "Reference Model" yoki "etti qavatli model" deb nomlangan va a muayyan protokollar to'plami. OSI mos yozuvlar modeli tarmoq kontseptsiyalarini o'qitishda katta yutuq bo'ldi. U tarmoq qurilmalari va dasturiy ta'minot o'rtasidagi o'zaro muvofiqlikni belgilaydigan protokol qatlamlarining izchil modeli g'oyasini ilgari surdi.
Etti qatlamli model kontseptsiyasi tomonidan taqdim etilgan Charlz
Baxman da Honeywell Axborot tizimlari.[8] OSI dizaynining turli jihatlari NPL tarmog'i, ARPANET, CYCLADES, EIN, va Xalqaro tarmoq ishchi guruhi (IFIP WG6.1). Ushbu modelda tarmoq tizimi qatlamlarga bo'lingan. Har bir qatlam ichida bir yoki bir nechta sub'ektlar uning funksiyalarini amalga oshiradilar. Har bir sub'ekt to'g'ridan-to'g'ri uning ostidagi qatlam bilan to'g'ridan-to'g'ri ta'sir o'tkazdi va yuqoridagi qatlam tomonidan foydalanish uchun qulayliklar yaratdi.
OSI standartlari bo'yicha hujjatlar X.200 seriyali tavsiyalar sifatida ITU-T-da mavjud.[9] Ba'zi protokol spetsifikatsiyalari ITU-T X seriyasining bir qismi sifatida ham mavjud edi. OSI modeli uchun teng ISO va ISO / IEC standartlari ISO tomonidan mavjud edi. Hammasi ham bepul emas.
OSI sanoat ishtirokchilari bo'lib, ko'plab ishtirokchilarning o'zaro ishlashini ta'minlash uchun tarmoq ishtirokchilarini umumiy tarmoq standartlari bo'yicha kelishib olishga harakat qilishdi. Katta tarmoqlarda bir nechta tarmoq protokoli to'plamlarini qo'llabquvvatlash odatiy hol edi, chunki ko'plab qurilmalar umumiy protokollarning etishmasligi sababli boshqa qurilmalar bilan ishlashga qodir emaslar. 1980-yillarning oxiri va 1990-yillarning boshlarida bir muddat muhandislar, tashkilotlar va davlatlar paydo bo'ldi qaysi standart masalasida qutblangan, OSI modeli yoki Internet protokoli to'plami, eng yaxshi va mustahkam kompyuter tarmoqlariga olib keladi. Biroq, OSI 1980-yillarning oxirida tarmoq standartlarini ishlab chiqqanida, TCP / IP uchun ko'p sotuvchili tarmoqlarda keng qo'llanila boshlandi Internetda ishlash. OSI modeli hanuzgacha o'quv va hujjatlar uchun ma'lumotnoma sifatida ishlatiladi;] ammo OSI protokollari dastlab model uchun o'ylab topilganligi mashhurlikka erishmadi. Ba'zi muhandislar OSI mos yozuvlar modeli hali ham dolzarbligini ta'kidlaydilar bulutli hisoblash. Boshqalarning ta'kidlashicha, OSI-ning asl modeli bugungi tarmoq protokollariga to'g'ri kelmaydi va buning o'rniga soddalashtirilgan yondashuvni taklif qilishgan.
3.OSI pog‘onasi, vazifalari, asosiy protokollari
Ochiq tizimlararo ulanish protokollari - bu ISO va ITU-T tomonidan birgalikda ishlab chiqilgan ma'lumot almashish standartlari turkumidir. Standartlashtirish jarayoni 1977 yilda boshlangan.
• Ochiq tizimlararo ulanish protokollari - bu ISO va ITU-T tomonidan birgalikda ishlab chiqilgan ma'lumot almashish standartlari turkumidir. Standartlashtirish jarayoni 1977 yilda boshlangan.
• OSI protokoli stekti ettita kontseptual qatlamga tuzilgan. Qatlamlar fizik apparat tarkibiy qismlaridan boshlab, dasturiy ta'minot ilova darajasida foydalanuvchi interfeyslarigacha funktsionallikning ierarxiyasini hosil qiladi. Har bir qatlam yuqoridagi sathdan ma'lumot oladi, uni qayta ishlaydi va uni keyingi qatlamga o'tkazadi. Har bir sath quyi sathga o'tkazilishidan oldin kiruvchi ma'lumotlarga kapsülasyon ma'lumotlarini (sarlavhasini) qo'shadi. Sarlavhalar odatda manba va maqsad manzili, xatolarni boshqarish ma'lumotlari, protokol identifikatorlari va oqimlarni boshqarish parametrlari va ketma-ketlik raqamlari kabi protokol parametrlarini o'z ichiga oladi.
OSI-Tarmoqni ishlashi uchun esa bizga OSI modeli va TCP/IP protokollar steki zarur hisoblanadi. OSI (Open System Interconnection) modeli 7ta pog'onadan iborat va har bir pog'ona paket (ma'lumot uzatishning bir turi hisoblanadi) hosil qilishda o'z belgisini qo'yib boradi. Ya'ni bunda agar ma'lumot biror qurilmadan chiqib ketishdan oldin 7pog'onadan boshlab pastki pog'onaga tushib borib paket ko'rinishiga keladi va uzatiladi. Ikkinchi kompyuter uni qabul qilib olgandan so'ng esa 1-pog'onadan boshlab yuqoriga qarab chiqib boradi va ma'lumot ko'rinishiga keladi. Bunda agar qaysidir pog'onada xatolik bo'lsa, paket qaytadan so'raladi yoki so'rov bekor qilinadi (bu tushunchalar nisbiy hisoblanib, ma'lumot almashinuv aynan aytilganidek amalga oshirilmaydi). OSI modelining 7ta pog'onasi:
• OSI-Tarmoqni ishlashi uchun esa bizga OSI modeli va TCP/IP protokollar steki zarur hisoblanadi. OSI (Open System Interconnection) modeli 7ta pog'onadan iborat va har bir pog'ona paket (ma'lumot uzatishning bir turi hisoblanadi) hosil qilishda o'z belgisini qo'yib boradi. Ya'ni bunda agar ma'lumot biror qurilmadan chiqib ketishdan oldin 7-pog'onadan boshlab pastki pog'onaga tushib borib paket ko'rinishiga keladi va uzatiladi. Ikkinchi kompyuter uni qabul qilib olgandan so'ng esa 1-pog'onadan boshlab yuqoriga qarab chiqib boradi va ma'lumot ko'rinishiga keladi. Bunda agar qaysidir pog'onada xatolik bo'lsa, paket qaytadan so'raladi yoki so'rov bekor qilinadi (bu tushunchalar nisbiy hisoblanib, ma'lumot almashinuv aynan aytilganidek amalga oshirilmaydi). OSI modelining 7ta pog'onasi:
ISO / OSI Model darajasi funktsiyalari
• ISO / OSI Model darajasi funktsiyalari
• Jismoniy darajasi . Ushbu qatlam bitlarni jismoniy kanallar orqali uzatish bilan shug'ullanadi, masalan, koaksiyal kabel, burilgan juft kabel yoki optik tolali kabel. Ma'lumot uzatishning jismoniy muhitining xususiyatlari, masalan, o'tkazish qobiliyati, shovqin immuniteti, empedans va boshqalar, bu darajaga bog'liq. Xuddi shu darajada, elektr signallarining xarakteristikalari aniqlanadi, masalan, pulslarning chekkalari, uzatiladigan signalning kuchlanishi yoki oqim darajasi, kodlash turi, signal uzatish tezligi. Bunga qo'shimcha ravishda, ulagich turlari va har bir pinning maqsadi bu erda standartlashtirilgan.
• Jismoniy qatlam funktsiyalari tarmoqqa ulangan barcha qurilmalarda amalga oshiriladi. Kompyuter tomonida fizik qatlam funktsiyalari tarmoq adapteri yoki ketma-ket port orqali amalga oshiriladi.
1-Sath:
• 1-Sath:
Ushbu qatlam fizik rozetkalar va rozetkalar va faqat signallarning elektr

xususiyatlari bilan shug'ullanadi.

2-sath:
Ma'lumotlar havolasi sathi fizik sathdan freymlarga bo'laklarga bo'linadi (ma'lumotlar uchun mantiqiy, tuzilgan paketlar). ITU-T Rec-da ko'rsatilgan. X.212 [ISO / IEC 8886] , ITU-T Rec. X.222 va boshqalar. Ushbu qatlam freymlarni bitta xostdan boshqasiga o'tkazish uchun javobgardir. Xatolarni tekshirishni amalga oshirishi mumkin. Ushbu qatlam keyinchalik ikkita sublayerdan iborat: MAC va LLC .
3-sath:
Ulanishsiz tarmoq xizmati (CLNS) - ITU-T Rec. X.213 [ISO / IEC 8348] . SCCP
X.213-ga asoslangan. Ulanishsiz tarmoq protokoli (CLNP) - ITU-T Rec. X.233 [ISO / IEC 8473- 1] . Ulanish-yo'naltirilgan tarmoq xizmati (CONS) - ITU-T
Rec. X.213 [ISO / IEC 8348] . Ulanish-yo'naltirilgan tarmoq protokoli ( X.25 ) - ITU-T Rec. X.233 [ISO / IEC 8878] . Bu X.25 protokolidan CONSni ta'minlash uchun foydalanish.
• 4-sath:
Ulanish rejimida va ulanmasdan rejimda transport xizmatlari ITU-T Rec tomonidan belgilanadi . X.214 [ISO / IEC 8072] ; ulanish rejimi xizmatini ta'minlovchi protokol ITU-T Rec tomonidan belgilanadi . X.224 [ISO / IEC 8073] va ulanishsiz rejimda xizmat ko'rsatishni ta'minlovchi protokoli ITUT Recr tomonidan belgilanadi . X.234 [ISO / IEC 8602] .
Transport protokoli toifasi 0 ( TP0 )
1-transport transport protokoli ( TP1 ) 2-transport transport protokoli ( TP2 )
3-sinf transport protokoli ( TP3 ) 4-sinf Transport protokoli 4-sinf ( TP4 )
5-sath:
Seans xizmati - ITU-T Rec. X.215 [ISO / IEC 8326] Ulanishga yo'naltirilgan

seans protokoli - ITU-T Rec. X.225 [ISO / IEC 8327- 1].

Seans sathi kompyuterlar o'rtasidagi dialoglarni (ulanishlarni) boshqaradi. U lokal va uzoq dastur o'rtasidagi aloqani o'rnatadi, boshqaradi va tugatadi. U to'liq dupleks va yarim dupleksli yoki soddalashtirilgan operatsiyalarni ta'minlaydi va nazorat punktlarini o'rnatish, keyinga qoldirish, tugatish va qayta boshlash tartiblarini o'rnatadi. OSI modeli ushbu qavatni Transmit Nazorat protokolining xususiyati bo'lgan seanslarning bekamu-ko'st yopilishi, shuningdek Internet Protocol Suite-da ishlatilmaydigan seansni tekshirish va tiklash uchun javobgar qildi. Seans sathi odatda masofaviy protsedura qo'ng'iroqlaridan foydalanadigan amaliy muhitda aniq amalga oshiriladi.
6-sath:
Taqdimot xizmati - ITU-T Rec. X.216 [ISO / IEC 8822] Ulanish yo'naltirilgan taqdimot protokoli - ITU-T Rec. X.226 [ISO / IEC 8823-1] Ulanishsiz taqdimot protokoli - ITU-T Rec. X.236 [ISO / IEC 9576-1]. Ushbu qatlam amaliy sathdan ma'lumotlar turlarini aniqlaydi va shifrlaydi. MIDI, MPEG va GIF kabi protokollar turli xil dasturlar tomonidan taqdim etilgan taqdimot qatlami formatlari.
7-sath:
Umumiy dastur xizmatining elementlari (CASEs) Uyushma nazorati xizmati
elementi (ACSE) - ITU-T Rec.
X.217 [ISO / IEC 8649] , ITU-T Rec. X.227 [ISO / IEC 8650-1] , ITU-T Rec.
X.237 [ISO / IEC 10035-1] .
Majburiyat, kelishuv va tiklanish xizmati elementi (CCRSE) Xavfsizlik almashinuvi xizmati elementi (SESE) Bu har bir dastur boshqa dastur bilan qanday suhbatlashishini kuzatib boradi. Belgilangan manzil va manba manzillari ma'lum dasturlarga bog'langan.
Majburiyat, kelishuv va tiklanish xizmati elementi (CCRSE) Xavfsizlik almashinuvi xizmati elementi (SESE) Bu har bir dastur boshqa dastur bilan qanday suhbatlashishini kuzatib boradi. Belgilangan manzil va manba manzillari ma'lum dasturlarga bog'langan.
TCP/IP ishlab chiqilishining yagona sababi OSI modelini soddalashtirish va qulay

foydalanish hisoblanadi. TCP/IP stek protokollari tuzilishi:

OSI modeli etalon model bo'lib, bu faqat nazariy jihatdan mavjud. Hozirgi kunda bu

model asosida TCP/IP stek protokollariga asoslangan holda tarmoq ishlaydi.

Bundan tashqari bizda port tushunchasi mavjud bo'lib, Port bu – mantiqiy bog'lanish tuguni hisoblanib, bu portlar yordamida mantiqiy kerakli protokolga bog'lanish hosil qilinadi. Ixtiyoriy so'rov biron manzildagi aynan kerakli portga murojaat qilinadi va javob qaytarishda esa so'rov kelgan portga qayta jo'natiladi. TCP/IP da har bir protokol uchun port mavjud. Ularning umumiy soni 65535 ta. Portlar quyidagicha bo'ladi:
Bundan tashqari bizda port tushunchasi mavjud bo'lib, Port bu – mantiqiy bog'lanish tuguni hisoblanib, bu portlar yordamida mantiqiy kerakli protokolga bog'lanish hosil qilinadi. Ixtiyoriy so'rov biron manzildagi aynan kerakli portga murojaat qilinadi va javob qaytarishda esa so'rov kelgan portga qayta jo'natiladi. TCP/IP da har bir protokol uchun port mavjud. Ularning umumiy soni 65535 ta. Portlar quyidagicha bo'ladi:
Fizik sath funktsiyalari tarmoqqa ulangan barcha qurilmalarda amalga oshiriladi. Kompyuter tomonidan fizik sath funktsiyalari tarmoq adapteri yoki ketma-ket port tomonidan amalga oshiriladi. Bundan tashqari, ma’lumotni tarmoqning uzatish vositasi orqali uzatish uchun qaysi uzatish texnologiyasidan foydalanilishini aniqlaydi. Protokollarning ikkinchi guruhi - bu oldindan ulanmagan (ulanishsiz) protokollar . Bunday protokollar datagram protokollari deb ham ataladi . Yuboruvchi tayyor bo`lganda xabarni oddiygina yuboradi. Xatni pochta qutisiga joylashtirish birinchi bo`lib ulanishni o`rnatmasdan aloqaning namunasidir.
KOMUTATSIYA METODLARI Komutatsiya (switchining) - bu ma’lumotlarni uzatish

yo`nalishini aniqlaydi Kompyuter tarmoqlarida komutatsiya qilishning asosiy

prinsiplari: Kanallar komutatsiyasi (circuit switching) Paketlar komutatsiyasi (packet
switching)
Fizik sath funktsiyalari tarmoqqa ulangan barcha qurilmalarda amalga oshiriladi. Kompyuter tomonidan fizik sath funktsiyalari tarmoq adapteri yoki ketma-ket port tomonidan amalga oshiriladi. Bundan tashqari, ma’lumotni tarmoqning uzatish vositasi orqali uzatish uchun qaysi uzatish texnologiyasidan foydalanilishini aniqlaydi. Protokollarning ikkinchi guruhi - bu oldindan ulanmagan (ulanishsiz) protokollar . Bunday protokollar datagram protokollari deb ham ataladi . Yuboruvchi tayyor bo`lganda xabarni oddiygina yuboradi. Xatni pochta qutisiga joylashtirish birinchi bo`lib ulanishni o`rnatmasdan aloqaning namunasidir.
4.OSI pog‘onalarning o‘zaro ishlashi jarayonlari va xizmatlari.
Ochiq texnik xususiyatlarning rivojlanishidan foydalanish turli xil ishlab chiqaruvchilar uchun turli xil apparat yoki dasturiy ta'minotni kengaytirish va dasturiy ta'minotni rivojlantirish va ushbu tizimlar uchun modifikatsiyalarni ishlab chiqish, shuningdek, turli ishlab chiqaruvchilar uchun dasturiy ta'minot komplekslarini ishlab chiqarishga imkon beradi.
Haqiqiy tizimlar uchun to'liq ochiqlik - bu erishib bo'lmaydigan ideal. Qoida tariqasida, hatto ochiq deb nomlangan tizimlarda ham tashqi interfeyslarni qo'llab-quvvatlaydigan ba'zi qismlar ushbu ta'rifga mos keladi. Masalan, Onih operatsion tizimi oilasining ochiqligi, boshqa narsalar orasida, yadro va ilovalar o'rtasidagi standartlashtirilgan dasturiy interfeys mavjud bo'lib, u Unix-ning boshqa versiyasiga u Unix-ning bitta versiyasidan foydalanishni osonlashtiradi . Qisman ochiqlikning yana bir namunasi - bu tarmoq adapter drayverlarida mustaqil ishlab chiqaruvchilarni qo'llab-quvvatlash uchun Novell Netware interfeysi (ODI). Tizimni ishlab chiqishda ko'proq ochiq xususiyatlar qo'llaniladi, shunchalik ochiq.
OTO modeli faqat ochiqlikning bir tomoniga, ya'ni hisoblash tarmog'i bilan bog'liq bo'lgan qurilmalarning o'zaro ta'siri. Bu erda, ochiq tizim ostida tarmoq qurilmasi tushuniladi, qabul qilingan va yuborilgan xabarlarning formati, mazmuni va qiymatini belgilaydigan standart qoidalar yordamida boshqa tarmoq qurilmalari bilan aloqa qilishga tayyor.
Agar ikkita tarmoq ochiqlik printsiplariga muvofiq qurilgan bo'lsa, bu quyidagi afzalliklarni beradi:
uskuna va tarmoqni qurish qobiliyati va dasturiy ta'minot bir xil standartga mos keladigan turli ishlab chiqaruvchilar; tarmoqning individual tarkibiy qismlarini boshqacha, mukammalroq, bu tarmoqni minimal qiymat bilan rivojlantirishga imkon beradigan darajada og'riqsiz almashtirish imkoniyati; boshqa tarmoqning ikkinchisida oson ulanish imkoniyatlari;
tarmoqni o'zlashtirish va saqlash oson.
Ochiq tizimning yorqin namunasi xalqaro Internet tarmog'i. Ushbu tarmoq ochiq tizimlarga bo'lgan talablarga to'liq muvofiq ravishda rivojlandi. Ushbu tarmoqdan minglab foydalanuvchilar turli mamlakatlarda turli mamlakatlarda faoliyat yuritayotganda ishlaydigan hisoblash uskunalari va dasturiy ta'minot ishlab chiqaruvchilaridan minglab foydalanuvchilar ishtirok etishdi. Standart nomning nomi Internetning ishlashini aniqlash - "Fikrlarni so'rash" deb tarjima qilinishi mumkin, uni qabul qilingan standartlarni va olingan standartlarning ochiqligini ko'rsatadi. Natijada, Internet dunyo bo'ylab tarqalib ketgan juda ko'p sonli tarmoqlarning eng xilma-xil uskunalari va dasturiy ta'minotini birlashtirdi.
Model OSI.
Xalqaro standartlar tashkiloti, ISO) tizimning turli darajasini aniqlaydigan modelni ishlab chiqdi, ularga standart ismlarni beradi va har bir darajadagi ishlarning qanday ishlashini ko'rsatadi. Ushbu model ochiq tizim bilan o'zaro aloqa qilish modeli (Ochiq tizimning o'zaro bog'liqliklari, OSI / OTO modeli) deb nomlanadi.
OTO modelida o'zaro ta'sir etti sath yoki qatlamlarga bo'linadi (1.1-rasm). Har bir daraja bitta o'ziga xos o'zaro ta'sir sohasi bilan shug'ullanadi. Shunday qilib, o'zaro ta'sir muammosi 7 xususiy muammolar bilan ajralib turadi, ularning har biri boshqalardan mustaqil ravishda hal qilinishi mumkin. Har bir daraja yuqorida va asosiy darajadagi interfeyslarni qo'llab-quvvatlaydi.
Anjir. 1.1. ISO / OAP OPEN TIZIMI TIZIMI TIZIMI
OTO modeli faqat o'zaro ta'sir tizimini tavsiflaydi, ulardan oldingi dasturlarga tegmasdan. Arizalar tizim vositalariga murojaat qilib, o'z o'zaro bog'liqlik protokollarini amalga oshiradi. Shuni yodda tutish kerakki, arizani OTO modelining ba'zi yuqori darajalarini olishi mumkin, bu holda, agar kerak bo'lsa, u OTA modelining qolgan pastligi funktsiyalarini bajaradigan tizim vositalarida ko'rsatilgan .
Oxirgi foydalanuvchi ilovasi nafaqat boshqa mashinada ishlaydigan boshqa dastur bilan suhbatlashish, balki shunchaki kirish kabi tarmoq xizmatiga xizmatlarni olish uchun ham foydalanishi mumkin masofaviy fayllarUmumiy printerda pochta yoki bosib chiqarish oling.
Shunday qilib, arizani ariza qatlamiga, masalan, fayl xizmatiga murojaat qilishni anglatadi. Ushbu so'rov asosida, amaliy dasturiy ta'minot xizmat ma'lumotlari (sarlavha) joylari (sarlavhasi) joylari va, ehtimol ma'lumotlar uzatiladigan standart formatli xabar yaratadi. Keyin ushbu xabar vakillikka yuboriladi. Vakil darajasi tasdiqni xabarga qo'shadi va navbatdagi seans darajasining natijasini uzatadi, bu o'z navbatida sarlavhasini qo'shadi va hokazo. Ba'zi protokollarni amalga oshirish nafaqat unvonning, balki chalkashlikning mavjudligini ta'minlaydi. Va nihoyat, xabar eng past, jismoniy qatlamga etib boradi, bu esa uni haqiqatan ham aloqa liniyalariga o'tkazadi.
Tarmoqdagi xabar boshqa mashina kirganda, u ketma-ket darajadan to darajaga ko'tariladi. Har bir darajadagi tahlillar, jarayonlarni tahlil qiladi va uning darajasini olib tashlaydi, tegishli funktsiyani ushbu darajaga olib boradi va yuqorida ko'rsatilgan darajada xabarni uzatadi.
"Xabar" (xabar) atamasiga qo'shimcha ravishda, tarmoq mutaxassislari tomonidan ma'lumotlar almashinuvi bo'limini ko'rsatish uchun ishlatiladigan boshqa nomlar mavjud. ISO standartlarida bunday atama protokol ma'lumotlari bloki - protokol ma'lumotlar bloki (PDU) sifatida har qanday darajadagi protokollar uchun ishlatiladi. Bundan tashqari, freymning nomlari (ramka), qadoq (ma'lumotlarur) ko'pincha ishlatiladi.
ISO / OSI model darajasi funktsiyalari
Jismoniy daraja . Bu daraja, masalan, korpusli kabel kabi, bu darajadagi bitlarni uzatish bilan shug'ullanadi, buralgan para yoki optik tolali kabel. Jismoniy ma'lumotlarni uzatuvchi ommaviy axborot vositalarining xususiyatlari ushbu daraja bilan bog'liq, masalan, o'tkazish qobiliyati, shovqinlari, to'lqinlarga chidamlilik, to'lqin qarshiligi va boshqalar. Xuddi shu darajada elektr signallarining xususiyatlari, masalan, puls frontti, kuchlanish moslamasi yoki joriy, kodlash turi, signallarni uzatish stavkasini uzatish uchun belgilanadi. Bundan tashqari, ulagichlar turlari va har bir aloqaning maqsadi bu erda standartlashtiriladi.
Jismoniy qatlam funktsiyalari tarmoqqa ulangan barcha qurilmalarda amalga oshiriladi. Kompyuterda jismoniy qatlam funksiyasi tarmoq adapteri yoki seriya portlari tomonidan amalga oshiriladi.
Jismoniy darajadagi protokolning misoli, etakter texnologiyasi, bu 100 ohm, RJ-45 ulagichi, RJ-45 ulagichi, fizik segmentning maksimal uzunligi 100 metr, "Manchester" kodi kabel haqidagi ma'lumotlarni va atrof-muhit va elektr signallarining boshqa xususiyatlarini ifodalaydi.
Kanal darajasi. Jismoniy darajada bitlar shunchaki yuboriladi. Aloqa liniyalari bir necha juftlikdagi kompyuterlardan foydalanish (ajratilgan) ba'zi tarmoqlarda (ajratilgan) kompyuterda ishlatiladigan kompyuterlarda jismoniy uzatish vositasi egallashi mumkinligini hisobga olmaydi. Shuning uchun kanal darajasining vazifalaridan biri uzatish vositasining mavjudligini tekshirishdir. Kanalning yana bir vazifasi - aniqlanish va xatolarni tuzatish mexanizmlarini amalga oshirish. Buning uchun, bitlar bo'laklarida bitlar ramkalar (ramkalar) deb ataladigan to'plamlarga kiradi. Kanal darajasi har bir freymning uzatilishining to'g'riligini, har bir freymning dastlabki ketma-ketligini, shuningdek uni belgilash uchun maxsus bitlar ketma-ketligini ta'minlaydi, shuningdek, barcha ramka baytini ma'lum bir tarzda to'ldiradi va qo'shadi ramkaga tekshiring. Freym kelganda, oluvchi yana olingan ma'lumotlarning tekshiruvini hisoblab chiqadi va natijani ramkadan chegirma bilan taqqoslaydi. Agar ular bir-biriga to'g'ri kelsa, ramka to'g'ri deb hisoblanadi va qabul qilinadi. Agar tekshiruvlar mos kelmasa, xato o'rnatildi. Mahalliy tarmoqlarda ishlatiladigan kanallar darajasida kompyuterlar orasidagi aloqaning ma'lum tuzilmasi va ularni manzillari usullari yaratildi. Kanal darajasi bo'lsada, mahalliy tarmoqning har qanday tugunlari orasidagi ramkani etkazib berishni ta'minlaydi, uni faqat topologiyani bog'lab turadigan darajada aniqlangan tarmoqda qiladi, bu uning topologiyasi ishlab chiqilgan. Mahalliy tarmoqlarning kanal darajasi bo'yicha qo'llab-quvvatlanadigan bunday standart topinalar, umumiy shinalar, halqali va yulduzni o'z ichiga oladi. Kanal darajasidagi protokollar misollari Ethernet, Token Ring, FDDI, 100VG-har qanday protokollardir.
Mahalliy tarmoqlarda kanal darajasida kompyuterlar, ko'priklar, kommutatsiyalar va marshrutlar tomonidan qo'llaniladi. Kompyuterlarda kanallar darajasidagi funktsiyalar tarmoq adapterlarining birgalikdagi sa'y-harakatlari va drayverlarining askarlari tomonidan amalga oshiriladi.
Ichida global tarmoqlarKamdan kam uchraydigan eng kam uchraydigan kanal darajasi individual aloqa liniyasi bilan bog'liq ikkita qo'shma kompyuter o'rtasida almashinuvni ta'minlaydi. "Point - nuqta" protokollariga (ko'pincha bunday protokollar deb nomlanganidek) keng tarqalgan PPP va Lap-B protokollari bo'lishi mumkin.
Tarmoq darajasi. Ushbu daraja bir nechta tarmoqlarni oxirgi tugunlar orasidagi turli xil axborot uzatish printsiplari bilan birlashtiradigan yagona transport tizimini shakllantirish uchun ishlatiladi. Tarmoq sathini mahalliy tarmoqlar misolida ko'rib chiqing. Mahalliy tarmoq kanalida protokol har qanday tugunlar o'rtasida faqat tarmoqda tegishli bo'lgan holda ma'lumotlarni etkazib beradi oddiy topologiya. Bu juda qattiq cheklovdir, masalan, bir nechta tarmoq tarmoqlarini yagona tarmoqqa yoki tugunlar mavjud bo'lgan juda ishonchli tarmoqlarni qurishga imkon bermaydi. Bir tomondan, odatdagidek topologiyalardan, qo'shimcha topologiyalardan foydalanishga imkon beradigan ma'lumotlar uzatish tartibining soddaligini ta'minlash uchun tarmoq darajasi. Ushbu darajada "tarmoq" tushunchasi joriy etildi. Bunday holda, tarmoq standart topinologiyalardan biriga mos ravishda, ushbu topologiya uchun belgilangan kanal darajasidagi protokollardan birini ishlatishda o'zaro bog'liq bo'lgan kompyuterlar
to'plamidir. 5-6. TCP/IPprotokollar steki haqida umumiy tushuncha.
TCP/IP pog‘onasi, vazifalari, qo‘llaniladigan asosiy protokollari.
O‘tgan asr 80-yillarining birinchi yarmida va keyinchalik TCP/IP nomini olgan axborot uzatish modeli protokoli yaratilgan. TCP/IP stek protokoli to‘rt pog‘onali tuzilishga ega bo‘lib, har bir pog‘onada o‘zining protokollari mavjud. Bu protokol orqali adreslashdan nafaqat internet tarmog‘i elementlarini adreslashni amalga oshirish mumkin, balki lokal tarmoqda ham foydalanuvchilarga noyob adreslar berish mumkin. Adreslash orqali tarmoq foydalanuvchilari bir-biridan farqlanadi va paketlar aniq belgilangan foydalanuvchiga yetib borishi kafolatlanadi.
Oldin shaxsiy kompyuterlar soni kam bo‘lgan va ularni adreslashda muammo bo‘lmagan, ammo shaxsiy kompyuterlarning va boshqa tarmoq qurilmalari sonining keskin ortishi adreslashda muammolarni vujudga keltirdi. IP protokollarining to‘rtinchi IPv4 va oltinchi IPv6 versiyalari mavjud bo‘lib, ular turli xususiyatlarga ko‘ra bir-biridan farqlanadi. Barcha tarmoqning asosiy tuzilishi IPv4 ga asoslangan, ammo ushbu protokol taqdim etayotgan adreslar soni hozirgi ehtiyojlarni qondira olmaydi. Internet tarmog‘i shu darajada rivojlanmoqdaki, u taqdim etayotgan xizmat turlari ham ko‘payib bormoqda.
Internet buyumlari, ya’ni masofadan boshqaruv tizimlari, «aqlli uy» kabi zamonaviy imkoniyatlarni ta’minlash uchun IPv6 ni qo‘llashdan boshqa iloj qolmadi. «Xalqaro simsiz tadqiqotlar» forumi a’zolarining baholashicha 2017–2020 yillarda internet buyumlarining soni 7 trln.ni tashkil etadi va bir foydalanuvchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha miqdorda Internet buyumlarining soni 3000–5000 tani tashkil qilar ekan.1 Hozirda IPv4 adreslari yakunlangani uchun IPv6 protokolini tarmoqda qo‘llash ustida global miqyosda ish boshlangan.
Internet — dunyo bo'ylab joylashgan va yagona tarmoqqa birlashtirilgan minglab kompyuter tarmoqlarining majmuidir. Internetda axborot almashish standart qoidalar asosida amalga oshiriladi. Internetdagi ma'lumotlarni uzatish qoidalari protokollar
(masalan, TCP/IP —TRANSMISSON CONTROL PROTOKOL/INTERNET
PROTOKOL) deb ataladi.TCP/IP protokolining axborotni uzatish usuli quyidagicha: TCP protokoli axborotni paketlarga ajratadi; IP protokoli orqali barcha paketlar qabul qiluvchiga uzatiladi va TCP protokoli tomonidan barcha paketlarning qabul qilinganligi tekshiriladi; barcha paketlar qabul qilingandan keyin TCP protokoli ularni tartibga soladi va yaxlit ko'rinishga keltiradi.
TCP/IP protokollari to'plami 1972 yilda Winton Serf boshchiligidagi ishlab chiquvchilar guruhi tomonidan NCP (tarmoq boshqaruv protokoli) asosida yaratilgan. 1976 yilning iyul oyida vint Cerf va bob Kahn birinchi marta uchta turli tarmoq orqali TCP yordamida ma'lumotlarni uzatishni namoyish etdilar. Paket quyidagi yo'nalishda o'tdi: San — Fransisko — London-Janubiy Kaliforniya universiteti. Safarining oxiriga kelib, paket 150 ming km masofani bosib o'tib, bitta bitni yo'qotmadi. TCP va IP (ingliz tili): 1978 yilda, Serf, jon Postel va dan Cohen TCP ikki alohida vazifalarni tanlash uchun qaror qabul qildi. Internet protokoli, tarmoqlararo protokol). TCP kuntagramdagi xabarni buzish uchun javobgar edi (ingliz tili. datagram) va ularni jo'natishning oxirgi nuqtasida ulash. Ip alohida datagramlarni uzatish (qabul qilishni nazorat qilish) uchun mas'ul edi. Zamonaviy Internet protokoli shu tarzda tug'ilgan. 1 yanvar 1983 yilida ARPANET yangi protokolga o'tdi. Bu kun Internetning rasmiy tug'ilgan kuni deb hisoblanadi. 2 OSI modeli va TCP\IP protokoli pog’onalri haqida tushuncha Tarmoqni ishlashi uchun esa bizga OSI modeli va TCP/IP protokollar steki zarur hisoblanadi. OSI (Open System Interconnection) modeli 7ta pog'onadan iborat va har bir pog'ona paket (ma'lumot uzatishning bir turi hisoblanadi) hosil qilishda o'z belgisini qo'yib boradi. Ya'ni bunda agar ma'lumot biror qurilmadan chiqib ketishdan oldin 7-pog'onadan boshlab pastki pog'onaga tushib borib paket ko'rinishiga keladi va uzatiladi. Ikkinchi kompyuter uni qabul qilib olgandan so'ng esa 1-pog'onadan boshlab yuqoriga qarab chiqib boradi va ma'lumot ko'rinishiga keladi. Bunda agar qaysidir pog'onada xatolik bo'lsa, paket qaytadan so'raladi yoki so'rov bekor qilinadi (bu tushunchalar nisbiy hisoblanib, ma'lumot almashinuv aynan aytilganidek amalga oshirilmaydi). OSI modelining 7ta pog'onasi:
ISO/OSI modelining hamma bosqichlarining ishlashini tashkil qilishga javobgar protokol steklaridir. Protokol steklarining ishlatilishining foydali tomoni shundan iboratki, stekka kiruvchi hamma protokollar bitta ishlab chiqaruvchi tomonidan yaratilgan, shuning uchun ular yuqori tezlikda va samarali ishlash imkoniyatiga ega. Tarmoqlar yaratilgan vaqtdan beri bir necha turdagi protokol steklari yaratilgan, ular ichida eng ko‘p ishlatiladiganlari: TCP/IP, IPX/SPX, Net BIOS/SMB, Novell Ware, DECnet va boshqalar.Protokollar stek tarkibida bo‘lib, ISO/OSI modelining turli bosqichlarida ishlaydi. Lekin odatda uchta protokol turi alohida ta’kidlanadi: transport, tarmoq va amaliy.Protokol steklaridan foydalanishning ijobiy tomoni shundan iboratki, quyi bosqichda ishlaydigan protokollar anchadan beri ishlatiladigan va taniqli Ethernet, FDDI va boshqa tarmoq protokollaridir. Bu protokollarning apparat vositalar yordamida bajarilishi sharofati evaziga bir xil qurilmalarni turli tarmoqlarda ishlatish imkoni mavjud bo‘ladi. Shu tufayli qurilmalarning moslashuv imkoni hosil bo‘ladi.Yuqori bosqich protokollari xususida esa har bir stek o‘z afzalliklariga va kamchiliklariga egadir va «bir protokolga – bir bosqich» tushunchasidek aniq bog‘lanish yo‘qdir, ya’ni bir protokol birdaniga ikki-uch bosqichlarda ham ishlashi mumkinBundan tashqari bizda port tushunchasi mavjud bo'lib, Port bu – mantiqiy bog'lanish tuguni hisoblanib, bu portlar yordamida mantiqiy kerakli protokolga bog'lanish hosil qilinadi. Ixtiyoriy so'rov biron manzildagi aynan kerakli portga murojaat qilinadi va javob qaytarishda esa so'rov kelgan portga qayta jo'natiladi. TCP/IP da har bir protokol uchun port mavjud. Ularning umumiy soni 65535 ta. Portlar quyidagicha bo'ladi:
Internetda ko‘plab turli xil paketlardan foydalaniladi, lekin asosiylaridan biri bu — IP-paketdir (RFC-791). IP-protokol ishonchli bo‘lmagan transport muhitini taklif etadi. Mazkur protokolning ma’lumotlarni uzatish algoritmi juda ham oddiy: xato hollarda deytagramma tashlab yuboriladi, jo‘natuvchiga esa tegishli ICMP-xabar yuboriladi (yoki hech narsa yuborilmaydi). IP-protokolida tarmoqlararo xizmatlarni ta’minlash uchun to‘rtta asosiy mexanizm qo‘llaniladi: xizmat ko‘rsatish turi, paket yashash vaqti, sarlavhaning nazorat yig‘indisi, qo‘shimcha imkoniyat(opsiya)lar . Xizmat ko‘rsatish turi tarmoqlararo deytagrammaning tarmoqlararo tizim orqali uzatilishida talab etiladigan sifatni ko‘rsatishi uchun foydalaniladi.
Paketning yashash vaqti tarmoqdagi deytagramma mavjud bo‘lish vaqtining yuqori chegarasini ko‘rsatadi. Ushbu ko‘rsatkich jo‘natuvchi tomonidan beriladi va tarmoqlararo deytagrammaning marshrut nuqtalari bo‘ylab harakatlanishiga ko‘ra kamayib boradi. Tarmoqlararo deytagramma vaqti qabul qilib oluvchiga yetib borguniga qadar nol bo‘lsa, u holda ushbu deytagramma yo‘q qilinadi. Sarlavhaning nazorat yig‘indisi undagi ma’lumotlar himoyasini ta’minlaydi.
Agarda modul sarlavhada xatolikni aniqlasa, u holda ushbu tarmoqlararo deytagramma uni aniqlagan modul tomonidan yo‘q qilinadi. Qo‘shimcha imkoniyatlar ayrim qo‘shimcha xizmatlar bajarilishini ta’minlaydi, masalan, ma’lumotlarni himoyalash va maxsus marshrutlashtirish usullari.
Asosiy protokollarning tahlili:
TCP/IP protokol steklari (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) bugungi kunda eng ko‘p tarqalgan va fundamentaldir.
U har qanday o‘lchamdagi mahalliy tarmolarda ishlaydi. Undan tashqari protokollardan Internet global tarmog‘ida ishlash imkonini beruvchi yagona protokoldir.TCP/IP protokollar stekiga turli bosqichlarda ishlovchi ko‘p protokollar kiradi, lekin o‘z nomini u ikkita TCP va IP protokollar nomidan olgan.TCP (Transmission Control Protocol) – transport protokoli, TCP/IP protokollar stekidan foydalanib tarmoqda axborotlarni uzatishni boshqarish uchun xizmat qiladi.
IP (Internet Protocol) – tarmoq bosqich protokoli, turli tarmoqdan iborat bo‘lgan tarmoqlarda axborotlarni yetkazish uchun transport protokollarining biridan foydalanadi, masalan, TCP yoki UDP.
TCP/IP stekning quyi bosqichi axborot uzatishning standart protokollaridan foydalangani uchun uni har qanday tarmoq texnologiyasi qullanganda va har qanday operatsion tizimli komp’yuterlarda ishlatish mumkin bo‘ladi. Azaldan TCP/IP protokoli global tarmoqlarda foydalanish uchun loyihalashtirilgan, aynan shuning uchun u maksimal ravishda moslashuvchandir. Xususan paketlarni qism- larga ajratish imkoni bo‘lgani uchun ham aloqa kanalining sifati e’tiborga olinmasa ham, axborot albatta o‘z manziliga yetkaziladi. IP – protokolining mavjudligi uchun ham turli segmentli tarmoqlar o‘rtasida ham axborot uzatish mumkin bo‘ladi.TCP/IP – protokolining kamchiligi shundan iboratki, tarmoqda ma’murlashtirish murakkablashadi.
Xulosa
TCP/IP haqida ko'proq ma'lumot berilishi mumkin, ammo uchta asosiy kalitlar bor:
TCP / IP-jismoniy tarmoqlar Internet-ta'lim uchun bir joyga to'planishiga imkon beruvchi protokollar to'plami. TCP / IP shaxsiy tarmoqlarni virtual kompyuter tarmog'ini shakllantirish uchun bog'laydi, unda alohida asosiy kompyuterlar tarmoqlarning jismoniy manzillari bilan emas, balki IP-manzillar bilan aniqlanadi.
TCP / IP har bir protokolning javob berishini aniq belgilaydigan ko'p darajali arxitekturadan foydalanadi. TCP va UDP tarmoq dasturlari uchun yuqori darajadagi xizmat ma'lumotlarini taqdim etadi va har ikkisi ham ma'lumotlar paketlarini uzatishda IP-ga tayanadi. Ip paketlarni o'z manziliga yo'naltirish uchun javobgardir.
Internetning asosiy kompyuterlarida ishlaydigan ikkita dastur dasturlari orasidagi ma'lumotlar ushbu kompyuterlardagi TCP/IP stakanlarini yuqoriga va pastga "sayohat" qiladi. Yuboruvchi tomonidagi TCP/IP modullari tomonidan qo'shilgan ma'lumotlar qabul qiluvchi uchida tegishli TCP/IP modullari tomonidan" kesiladi " va manba ma'lumotlarini qayta yaratish uchun ishlatiladi.
Foydalanilagan adabiyotlar ro’yxati
1. Кучерявый А. E. «Интернет вещей»
2. Kompyuter tarmoqlari chuqurlashtirilgan kursi (X.Zayniddinov, O'rinboyev, A.Beletskiy).
3. https://ru.wikipedia.org/wiki/TCP/IP
4. http://ziyonet.uz/ru
1.Кучерявый А. E. «Интернет вещей»
2.https://ru.wikipedia.org/wiki/TCP/IP
3.Kompyuter tarmoqlari chuqurlashtirilgan kursi (X.Zayniddinov, S.O'rinboyev, A.Beletskiy).