Bajardi: guruh talabasi Rahbar: " " kafedrasi

Lindsey-Xebbning faollashtirish nazariyasi
Djems-Lange va Kennon-Bardlarning psixoorganik nazariyalaridan so‘ng paydo bo‘ldi. Bu nazariyaga ko‘ra, emotsional holatlar bosh miya quyi qismi nayining retikulyar formatsiyaga ta’siri bilan belgilanadi, chunki bu tuzilma organizmning faolligi darajasiga javob beradi. Hissiyotli ifodalanishlar esa asab tizimining biror bir seskantiruvchiga javoban faollik darajasining o‘zgarishidir.
Emotsiyaning tarmoq nazariyalari Emotsiyalarning so'nggi nazariyalari hissiyotlarni baholash nazariyalari va bixevioristik tamoyillardan hissiyotlarni yanada murakkab va ko'p qirrali tushunish uchun boshlang'ich nuqta sifatida ishlatgan. Behaviorizm – B. Skinner tomonidanrasmiylashtirilgan va ishlab chiqilgan psixologik nazariya bo'lib, unda xatti-harakatlar stimullarning valentligiga qarab modulyatsiya qilinishi mumkin (mos ravishda ularning paydo bo'lishini oshirish yoki kamaytirish uchun xatti-harakatlar kuchaytirilishi yoki jazolanishi mumkin).Tarmoq nazariyalari xulq-atvorni kuchaytirish va jazolash rag'batlantirishga javoban his-tuyg'ularni rivojlantirish usulini bosqichma-bosqich murakkablashtiradi, deb taxmin qiladi. Xotira "tugunlari" yaratiladi, ular stimulning valentligiga taalluqli bir qator ma'lumotlarni o'z ichiga oladi - bu tugunlar yangi ma'lumotlar paydo bo'lishi va yangi ogohlantirishlarga duch kelishi bilan aniqlanishi mumkin, natijada javoblar tarmog'ini rivojlantiradi E
motsiyalar insonning xatti-harakatiga nihoyatda kuchli ta'sir ko'rsatadi. Kuchli his-tuyg'ular sizni odatda bajarmaydigan harakatlarga yoki o'zingiz yoqtirgan vaziyatlardan qochishingizga olib kelishi mumkin. Nega aynan bizda hissiyotlar bor? Ularga nima sabab bo'ladi? Tadqiqotchilar, faylasuflar va psixologlar his-tuyg'ularimiz orqasida qanday va nima uchun ekanligini tushuntirish uchun turli xil emotsiyalar nazariyalarini taklif qilishdi

Jahon psixologiyasida ayniqsa, chet el adabiyotlarida “emotsiya” va ”hissiyot” terminlari bir xil ma’noda ishlatiladi, lekin ularni aynan bir xil holat deb tushunish mumkin emas. Bunday nuqson ommabop adabiyotlarda, chet ellarda chop etilgan darsliklarda aksariyat hollarda uchraydi. Odatda, tashqi alomatlari yaqqol namoyon bo’ladigan his-tuyg’ularni ichki kechinmalarda ifodalanishdan iborat psixik jarayon yuzaga kelishining aniq shaklini emotsiya deb atash maqsadga muvofiq. We, ranglarning o’zgarishi, yuzlarning tabassumlanishi, lablarning titrashi, ko’zlarning yarqirashi, kulgi, yigi, g’amginlik,ikkilanish, sarosimalik va boshqalar emotsiyaning ifodasidir. Lekin vatanparvarlik, javobgarlik, ma’suliyat, vijdon, mehr-oqibat, sevgi-muhabbat kabi yuksak hislatlarni emotsiya tarkibiga kiritish g’ayritabiiy hodisa hisoblanadi. Ushbu hissiy kechinmalar o’zining mohiyati, quvvati, davomiyligi, ta’sirchanligi, yo’nalganligi bilan bir-biridan keskin farq qilishiga qaramay, ularni emotsiya sifatida talqin qilish oddiy safsataga aylanib qolgan bo’lar edi deya ta’kidlaydi E.G’oziyev. Shu boisdan ularning eng muhim farqi shundaki, hissiyot-ijtimoiy, emotsiya esa individual, xususiy ahamiyat kasb etadi.

Ta’kidlab o’tilgan mulohazalarga qaramasdan, hissiyot bilan emotsiyaning o’zaro bir biridan qat’iy cheklab qo’yish ham ba’zi anglashilmovchilikni keltirib chiqarishi mumkin. Faoliyat, xulq-atvor, muomala subekti o’zining shaxsi hamda jamiyati uchun ahamiyatli hisoblangan narsalar va hodisalarni aks ettiruvchi munosabati hissiyotda mujassamlashadi. Shaxsning individual hayoti va faoliyatiga aloqador omillar, qo’zg’ovchilar, turtkilarni ifodalovchi hamda kelib chiqishi instinktlar, shartsiz reflekslar, irsiy belgilar bilan bog’liq soda hissiy holatlar ‘’EMOTSIYA’’ deb ataladi. Emotsiyalar nafaqat insonlarga balki, jonli rivojlangan mavjudodlarga ham taaluqli ruhiy holatlardir. Hayvonlardagi emotsiyalar o’zgarishi murakkab bo’lgan irsiy alomatlarga asoslanuvchi soda tuzilishga egadir. Odam bilan hayvon emotsiyalari o’zlarining mohiyati, tuzulishi, ta’sirchanligi, jadalligi, sifati, shakli bilan keskin tafovutlanadi. Emotsiyalar tashqi ko’rinishga xosligi bilan, muvaqqat xususiyatga egaligi bilan hissiyotdan farqlanadi. SHuni aytib o’tish joizki, hissiyot hayvonot olamiga xos kechinma emas,u aql-zakovat subekti faqat hazrati insongagina xos.
Hissiyot bilan emotsiya inson shaxsining ijtimoiy-tarixiy shart-sharoitlarida yuzaga kelgan, odamning ijtimoiy-tarixiy taraqqiyotida shakllangan, muayyan ijtimoiy-muhitda istiqomat qiluvchi kishilar tomonidan o’zlashtirilgan g’oyalar, me’yorlar, qonun-qoidalar, nizomlar, qadriyatlarni aks ettiruvchi anglanilgan his-tuyg’ular, murakkab ichki kechinmalarning vujudga kelish jarayonidir.
Emotsional tuyg'ular biologik jihatdan evolyutsiya jarayonida hayot jarayonini optimal chegaralarda ushlab turishning o'ziga xos usuli sifatida belgilanadi va har qanday omillarning etishmasligi yoki ortiqcha bo'lishining halokatli tabiati haqida ogohlantiradi.Hissiyot bilan emotsiya inson shaxsining ijtimoiy-tarixiy shart-sharoitlarida yuzaga kelgan, odamning ijtimoiy-tarixiy taraqqiyotida shakllangan, muayyan ijtimoiy-muhitda istiqomat qiluvchi kishilar tomonidan o’zlashtirilgan g’oyalar, me’yorlar, qonun-qoidalar, nizomlar, qadriyatlarni aks ettiruvchi anglanilgan his-tuyg’ular, murakkab ichki kechinmalarning vujudga kelish jarayonidir.