Baholash ishi va investitsiyalar

Kurs ishining obyekti boʼlib. Qoʼllanish sohasi boʼyicha foydalanilish jarayonida oʼzining tavsiflari hamda xususiyatlariga zarar yetkazmagan holda koʼchish imkonini beradigan ko’char mulkning bir turi bo’lgan dori hisoblanadi, yaʼni "GAMMA EVOLUTION" MCHJ tomonidan tayyorlangan baholash hisobotiga "EKSPERT BAHO" MCHJ tomonidan berilgan ekspertiza xulosasi.
Kurs ishining predmeti-maslahat maqsadida baholangan ko’char mulk obyekti hisobotini ekspertizadan o’tkazish bilan bog’liq bo’lgan munosabatlar majmuasi hisoblanadi.
Kurs ishining maqsadi -Baholangan ko'char mulk obyektiga nisbatan ekpertizasining metodologik va amaliy masalalarini tizimli o’rganish negizida tegishli xulosalarni shakllantirish.
Kurs ishining maqsadiga erishish uchun quyidagi vazifalar qo’yilgan:

• 
  Ko’char mulk ekspertizasini o’tkazishning mazmuni va maqsadlari;
  
• 
  Ko’char mulk ekspertizasini o’tkazishning turlari va asosiy bosqichlari;
  
• 
  "GAMMA EVOLUTION" MCHJ tomonidan tayyorlangan baholash hisobotiga "EKSPERT BAHO" MCHJ tomonidan berilgan ekspertiza xulosasi.
  

Kurs ishining tarkibiy tuzilishi: kirish, 3 ta asosiy reja, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar va ilovalardan tashkil topgan.

1.Ko’char mulk ekspertizasini o’tkazishning mazmuni va maqsadlari
Baholash qiymatini aniqlashda baholovchi asosiy omillar ta'sirining to'liqligini, shu jumladan baholangan obyekt tomonidan ishlab chiqarilgan daromadni, ushbu daromadni olish bilan bog'liq xavflarni, shu kabi obyektlarga o'rtacha daromadlilik darajasi, hamda o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olishi kerak. Baholangan obyektlar qiymatining sifat darajasi shu va boshqa narxlarni shakllantirish omillariga bog'liq. Shu bilan birga aytish mumkinki, bugungi kunda ko'chmas mulkni sotib olish va sotish moliya bozorida pul oqimlarining ajralmas qismidir. Bundan tashqari, ushbu turdagi obyektlar garov sifatida xizmat qilishi, da'vo mavzusi bo'lishi yoki aksiyalarga bo'linishi mumkin.Yuqoridagi holatlarning har birida boshqa holatlarda bo'lgani kabi ko'chmas mulkning ekspertizasi kerak bo'ladi. Shuning uchun har doim ehtiyotkorlik bilan tekshirish va ekspertizani o'tkazish kerak.
Ekspertiza - (lotin tilidan expertus-tajribali) sifatni tekshirish (yoki sifat parametrlaridan biri, masalan, haqiqiyligi) yoki biror narsaga muvofiqlik, ya’ni har qanday maxsus savolni o'rganishda maxsus bilimlar va tekshiruvlar asosida xulosalarni shakllantirish hisoblanadi.
Ekspertiza umumiy holda, sinchkovlik bilan o'rganish, tekshirish va shu asosda ob'ektning xususiyatlari, afzalliklari, kamchiliklari, shuningdek nuqsonlarni bartaraf etish, xususiyatlarini yaxshilash va hokazolar haqidagi professional fikrni tayyorlash hisoblanadi. Ekspertiza mavjud yoki kelajak egasining manfaati uchun uning foydaliligini oshirishga imkon beradi.
Ekspertiza quyidagilarni aniqlash uchun zarur:

• 
  yer va ko'chmas mulk narxlari;
  
• 
  baxtsiz hodisadan keyin etkazilgan zararni baholash;
  
• 
  avtohalokatda avtoulovga etkazilgan zarar miqdori;
  
• 
  biznes, intellektual mulk, uskunalar narxlari;
  
• 
  tabiiy ofatlar, yong'inlar, to'kilgan narsalar;
  

• 
  boshqa mulk masalalari.
  

Avtohalokatlar, toshqinlar, yong'in holatlarida mustaqil ekspertlarning xizmatlariga talab katta. Ayniqsa, sug'urta kompaniyasi sug'urta hodisasi yuz berganda uni to'lashdan bosh tortsa yoki to'lov miqdorini kamaytirsa.Mustaqil ekspertizadan o'tish zarurati ko'pincha baxtsiz hodisalarda yuzaga keladi. Ekspert avtohalokatga nima sabab bo'lganini va avtomobil qanday zarar ko'rganligini aniqlaydi. Ekspert xulosasi sug'urta kompaniyasi tomonidan maxsus to’lovning to'lanishiga yordam beradi.
Ekspertiza nodavlat va davlat ekspert tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladi. Shaxslar, korxonalar va sudlar ekspertizani buyuradilar. Mustaqil ekspertiza ilmiy uslublar va ob'ektiv ma'lumotlarga asoslangan xolis ishdir. Ammo mutaxassislar uchun ham (ma'lumot, malaka, ish staji) va tashkilotlarning o'zlari uchun bir qator malaka talablari mavjud. Ekspertiza o'tkazish uchun fuqaro (yuridik shaxs) va ekspert muassasasi o'rtasida tuzilgan va buyurtmachi tomonidan to'lanadigan shartnoma asos bo'ladi. Ko'chmas mulkni, uskunalarni, zararni va boshqa tadqiqotlarni ekspert baholash huquqni muhofaza qiluvchi organlar va uchinchi shaxslardan mustaqil ravishda amalga oshiriladi.
Ekspertizaning maqsadi, yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, "sotuvchi-xaridor" munosabatlaridagi axborot assimetriyalarini kamaytirish yoki butunlay yo'q qilish, shuningdek ko'chmas mulkni baholash jarayonida axborot ta'minotining ishonchliligini tekshirish.
Umuman olganda, ekspertiza deganda uni sinchkovlik bilan o'rganish (tekshirish) va shu asosda uning xususiyatlari, afzalliklari, kamchiliklari, shuningdek, xususiyatlarning yaxshilanishi va kamchiliklarni bartaraf etishning mumkin bo'lgan usullari va vositalari haqida ma'lumot berish, bu axborotning foydaliligi va samaradorligini oshirish tushuniladi.
Ko'p holatlarda, mustaqil ekspertizaning qiymati vaqti-vaqti bilan to'lanadi, chunki uni amalga oshirish natijasida olingan kompensatsiya sezilarli bo'lishi mumkin. Ko’chmas mulkning ekspertizasini o'tkazishning har qanday variantida xizmatning narxi to'g'ridan-to'g'ri ish hajmiga va maydonni tekshirishning dolzarbligiga bog'liq bo'ladi. Ekspertiza xizmatidan foydalanish jarayonida ko'chmas mulkning turidan qat'iy nazar, o'z xizmatlarini taklif qiladigan mutaxassisning ekspert faoliyatini amalga oshirishga vakolati borligiga ishonch hosil qilish kerak. Bu ayniqsa, taqdim etilgan hujjatlar bank, sug'urta kompaniyasi yoki sud kabi holatlar uchun talab qilinadigan holatlarda juda muhimdir, aks holda ekspert xulosasi bekor qilinishi va pul behuda sarflanishi mumkin. Ekspert faoliyatini amalga oshirish uchun mutaxassis ixtisoslashgan ma'lumotga ega bo'lishi kerak, ba'zi hollarda litsenziya (texnik ekspertiza uchun) yoki faoliyatni majburiy sug'urtalash (baholash uchun) kabi muhim hujjatlarni ko’zdan qochirmaslik maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Ekspertiza o’tkazish jarayoni quyidagi ketma-ketlik asosida amalga oshiriladi:
1-bosqich. Hujjatlarni o’rganish.
Ko’char mulk ekspertizasini o’tkazish jarayonida taqdim etilgan ma’lumotlar va hujjatlar puxta o’rganib chiqiladi. Tekshirishga tayyorgarlik ko'riladi. Ishni boshlashdan va ekspert tashkilot bilan shartnoma tuzishdan oldin, ekspertizaning maqsad va vazifalarini aniq belgilash kerak. Tadqiqot tashabbuskori buni o'z-o'zidan amalga oshirishi mumkin, ammo mutaxassisdan yordam so'rash maqsadga muvofiqdir, chunki zarur tajribaga ega bo'lmagan holda juda murakkab vazifalarni bajarish juda qiyin. Shundan so'ng, ekspert yoki ekspert tashkiloti ekspertizani o'zi o'tkazishga tayyorgarlik ko'rishni boshlaydi. Avvalo, ish jarayonida zarur bo'lgan normativ hujjatlar va davlat standartlari belgilanadi. Keyin ekspert buyurtmachi tomonidan taqdim etilgan barcha mavjud hujjatlarni, uning ekspertiza uchun yetarliligini tekshiradi. Xuddi shu bosqichda kelajakdagi tadqiqotlar strategiyasi va taktikasi, o'lchov tartibi shakllantiriladi.
2-bosqich. Vizual tekshirish.
To'liq miqyosli o'rganish yoki vizual tekshirish - bu hujjatlarni o'rganishdan keyingi qadam. Bunda ekspert obyekt manziliga borib, ko’char mulkni har tomonlama o’rganadi.Tekshiruv davomida barcha o'lchovlar har bir alohida holatda aniqlanadigan ketma-ketlikda amalga oshirilishi kerak.
3- bosqich. Ob'ektni suratga olish.
Vizual tekshiruv paytida mutaxassis o'rganish uchun zarur bo'lgan yangi ob'ektlarni aniqlaydi va ularni fotosuratlar yordamida tuzatadi.
4-bosqich. Sxemalar va hisob-kitoblarni ishlab chiqish.
Ushbu bosqich finalga tayyorgarlik. Mutaxassis o'rganish davomida olingan ma'lumotlarning natijalari asosida sxemalar va hisob-kitoblarni tayyorlash asosida hujjatlarni tahlil qiladi va vizual tekshirish natijalarini bayon qiladi. Natijalarni olish uchun zarur bo'lgan barcha sxemalar va hisob-kitoblarni tayyorlaganidan so'ng, mutaxassis xulosa tuzadi.
5-bosqich. Hisobot tayyorlash.
Tadqiqot natijalari bo'lgan rasmiy hujjat ekspert tomonidan tayyorlanadi va imzo va muhr bilan tasdiqlanadi. Hisobot tekshirilishi mumkin bo'lgan natijalarga asoslanadi.
Hisobot ko’char mulk ekspertizasi bo'yicha quyidagi ma'lumotlarni ko'rsatadi:

• 
  bajarish vaqti;
  
• 
  joy;
  
• 
  asoslar;
  
• 
  ekspert yoki ekspert muassasasining ma'lumotlari;
  
• 
  qo'llaniladigan usullar;
  
• 
  tadqiqot mazmuni;
  
• 
  tadqiqot natijalari;
  
• 
  natijalarni baholash;
  
• 
  mantiqiy asos;
  
• 
  xulosalar;
  
• 
  dastur materiallari.
  
• 
  tekshiruv tushunchasi.
  

Ekspertiza tahliliy yoki dala sharoitida o‘tkaziladigan ekspertiza shaklida o‘tkaziladi.
Tahliliy ekspertiza — qiymat turining baholash maqsadlariga muvofiqligini, baholashda foydalanilgan ma’lumotlarning asoslanganligini, metodologiyaning maqbulligini, hisob-kitoblarning aniqligini va baholash faoliyati to‘g‘risidagi qonun hujjatlari talablariga rioya qilinishini tekshirish uchun o‘tkaziladigan baholash to‘g‘risidagi hisobotda taqdim etilgan ma’lumotlar tahlili asosida amalga oshiriladigan ekspertizadir.
Dala sharoitida o‘tkaziladigan ekspertiza — tahliliy ekspertizani, shuningdek baholash obyektiga chiqib baholanadigan mol-mulkni tekshirishni va, zaruriyat bo‘lganda, baholash to‘g‘risidagi hisobotda taqdim etilgan ma’lumotlarni tasdiqlash uchun mol-mulkning qiyoslanadigan obyektlarini tekshirishni o‘z ichiga oladigan ekspertiza hisoblanadi.

2.Ko’char mulk ekspertizasini o’tkazishning turlari va asosiy bosqichlari

“Ekspertiza” deganda mukammal tekshiruv, tadqiqot, puxta izlanish tushunilib, u obyektning xususiyati, kamchiligi, nuqsonlari, ustunliklari va xislatlari, shuningdek, ularning kamchiliklarini bartaraf etish yo‘llari, xususiyatlarini yanada yaxshilash, mulkdorlarni qiziqtirish yo‘llarini ishlab chiqishdan va bularning asosida professional natijalarni rasmiylashtirish kiradi.
Ekspertizaning vazifasi, yuqorida aytib o‘tilganidek, sotuvchi va xaridor o‘rtasidagi axborotni mukammal darajada bo‘lishini hamda ko‘chmas mulkni baholash jarayonining axboroti mukammaligini ta’minlanishidan iborat.
Quyida keltirilgan rasmli ma’lumotlarda ekspertizaning turlari, ularning asosiy vazifalari, har bir ekspertiza turining tadqiqot predmeti, obyekti va asosiy xususiyatlari ko’rsatib o’tilgan. (1-rasm)