Baho va bahoning shakllanishi : kasb-hunar kollejlari uchun o'quv qollanma


 .3 . Raqobat va uning asosiy k o ‘rinishlari



Download 2,05 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/41
Sana30.03.2022
Hajmi2,05 Mb.
#519367
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   41
Bog'liq
Baho va bahoning shakillanishi J.B. Babayeva 2006

4 .3 . Raqobat va uning asosiy k o ‘rinishlari
Iqtisodiy islohotlami chuqurlashtirish sharoitida turli bozorlarda 
baholar ham turlicha belgilanadi va har xil qarorlar qabul qilinadi. 
Qarorlar qabul qilishda olingan foyda ham hisobga olinadi. Baho 
va foyda bir-biriga bog‘liq boigan tushunchalardir. Baho nechoglik 
yuqori b o ls a , foyda ham shuncha ko‘p b o ia d i va aksincha.
39


B ah o lar b o ‘y ic h a q a ro rla r qabul qilishda k o rx o n a la r o ‘z 
yangi mahsulotlari va xizmatlarini turli bozorlarda t o ‘la sotishga 
e rish ish u c h u n b a h o la r n in g o ltita asosiy tu rid a n fo y d a - 
lanadilar:
— yangi yoki ta k o m illa s h tirilg a n m a h s u lo tn i b o z o rd a
s o tis h d a n o ld in shu m a h s u lo tn i sotib olishg a ta y y o r tu rg a n
is te 'm o lc h ila rn i k o ‘z d a tu tib , u n g a b e lg ila n ila d ig an y uqori 
b a h o ;
— m ahsulotni bozo rd a o ‘tkazish u c h u n belgilaniladigan 
bah o, y a 'n i s h u n d ay tovarlar u c h u n bozorda mavjud b o i g a n
baho lard an k o ‘ra a n c h a past baho;
— «psixologik» b a h o , b u n d a y b a h o q a n d a y b o l m a s i n
yiriklashtirilgan biror s u m m a (yuqori b a h o jd a n biroz past 
qilib belgilanadi va iste’m olchilarni a n c h a arzo n b a h o ekan 
degan xayolga olib keladi;
— b o z o r yoki soha yetakchisi to m o n id a n q o ‘yilgan baho , 
bunday b aho bozordagi asosiy raqobatchi, ya’ni sohada odatda 
yetakchi hisoblanadigan firma to m o n id a n taklif etilgan bahoga 
qarab belgilanadi;
— ishlab chiqarish xarajatlari qoplan ad igan b a h o , y a ’ni 
yangi mahsulotni ishlab chiqarishga ketgan haqiqiy xarajat lam i 
va bozor yoki sohadagi o ‘rtacha foyda norm asini hisobga olib 
belgilanadigan baho;
— nufuzli b a h o , y a ’ni q a n d ay b o l m a s i n o d a td a n tashqari 
xususiyatlarga ega b o i g a n , ju d a yuqori sifatli b uyum larga 
q o ‘yiladigan baho.
K orxonalar turli bozorlarda tovar yoki mahsulotlarini t o l a
sotishlariga erishishi u c h u n marketing tadqiqotlari yordam ida 
yangi mahsulotlarga yuqorida keltirilgan baholarning birortasini 
tanlab olishi lozim b o ia d i.
B o zo rlard a b a h o la r b e lg ila n ish id a b a h o siyosati h a m
m uhim o brin tutadi. Baho siyosati quyidagi m aqsadlam i ko‘zda 
tutadi:
40


a) rentabellikni oshirish;
b) bozordagi ulushni oshirish;
d) raqobatga moslashish;
e) foydani k o ‘paytirish.
B ozorlarda raqobatga moslashish xususidagi b a h o siyosati 
a n c h a o q ilon a b o i i b tuyuladi, lekin had d an tashqari k o ‘p 
moslashish b a holarning tabaqalanishi yo 'qo lib ketishiga olib 
keladi. F o yd ani k o ‘paytirishga qaratilgan b a h o siyosatini 
k o ‘pgina tadbirkorlar hali h a m baholarni shakllantirishda eng 
yuqori b aho deb hisoblaydilar. Bozorlarda yakuniy baho garchi 
bozordagi holatni hisobga olib shakllanadigan b o l s a , bu nday 
baholarni belgilash, ya’ni qiym atning hosil b o iis h i xarajatlarga 
h a m b o g liq d ir.
B aho lar b o ‘y ic h a q a ro rla r qabul qilishda sarf-xarajatlarni 
a n iq la sh usullaridan foydalaniladi. M asalan , h a m m a sarf- 
xarajatlarni hisoblash, qism an xarajatlarni hisoblash, standart 
xarajatlarni hisoblash va h a r xil aralash shakllardagi hisoblash 
va boshqalar. Turli bozorlarda yulingan deb ataladigan baholar 
x arid o rn in g na za rid a h a d d a n tashqari yuqori b o i i b ko T i- 
nadigan b a h o larn i k a m ay tirib ro q k o ‘rsatadi. M asa lan , bir 
tovarning bahosi 10325 so‘m o bmiga 9989 so‘m deb belgilanadi. 
B u nd ay h o la tn i a v to m o b illa r va b o sh q a tovarlarni (m u z - 
la tg ic h , k o m p y u t e r , m e b e l ) s o tis h m a h a l i d a k u z a ti s h
m u m k in .
Turli bozorlarda b a holarning shakllanishida tovarni naqd 
pulga sotish yoki nasiyaga berish h a m aslida b a h o siyosatining 
bir koTinishidir. T o v a r bahosini pasaytirish, y a 'n i chegirm a 
(skidka) masalasi h a m b a h o siyosati jum lasiga kiradi. Bu ju d a
bahsli masala, ch un ki qilinadigan chegirm alar b a h od a yana 
qaytadan n a m o y o n b o i a d i degan fikrlar mavjud. D em ak, 
bozorlarda baholar b o ‘yicha qarorlar qabul qilishda baholarning 
turlari, b a h o siyosati va h a r xil chegirm a va ustam ala r o ‘ziga 
xos o ‘rin tutadi.
41



Download 2,05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   41




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish