«badiiy nutqni tahlil qilish usullari»

XULOSA 
 
Badiiy nutq usul va vositalari va ularni Vole Shoyinka she’rlari 
namunalarida o’rganish bo’yicha quyidagi xulosalarga kelish mumkin: 
1.
Badiiy nutq - bu til vositalari yordamida badiiy asarda obrazli ma’no 
ifodalashdir. Tashqaridan qaraganda, badiiy nutq oddiy so’zlashuv nutqidan 
hech farq qilmaydi, lekin u birinchi navbatda estetik funksiya bajaradi. 
Badiiy nutq har bir ishlatilgan so’z va konstruksiyalar yordamida muallif 
maqsadini amalga oshiradi va asar ma’nosini ochib beradi. Til bir vaqtning 
o’zida ham tasvir vositasi, ham tasvir predmeti sifatida namayon bo’ladi. 
2.
Badiiy nutq turli xildagi badiiy vositalardan foydalanadi: metaforalar, kinoya, 
so’z o’yini (tajnis), inversiya, boshqa matnlarga allyuziya va boshqalar. 
3.
Badiiy nutq ifoda vositalariga troplar (obrazli, ko’chma ma’nodagi so’zlar) 
va stilistik figuralar (obrazli iboralar) kiradi. 
4.
Badiiy nutq asar ichida muallif tomonidan qay tarzda hikoyalanishiga qarab 
yozuvchining fikrlash doirasi, yozish uslubi, falsafiy mushohadasi haqida 
tasavvur hosil qilinadi.
5.
Tarjima jarayonida badiiy nutq masalasi - bu katta, turli aspektlarga ega 
bo’lgan muammo hisoblanib, tadqiqotchilar oldiga bir qator uning yechimini 
topishini aniqlaydigan bir-biri bilan o’zaro bog’liq bo’lgan savollarni 
qo’yadi. Buning uchun tadqiqot uchun materiallar tahlilining til aspektining 
uning nutqdagi amalga oshgan ifodasi bilan birikishi kerak, bu esa tilning 
o’zaro ta’sirini statik tizim va nutqni dinamik tizim sifatida ko’rinishiga 
imkon beradi. 
6.
Badiiy nutqning lisoniy tahlili metodologiyasi dialektik tafakkur 
qonuniyatlariga asoslanadi.
7.
Badiiy nutqni tahlil qilish usullari sifatida quyidagilar e’tirof etiladi: a) 
Ilmiy mushohada usuli; b) Lisoniy tabdil usuli; c) Badiiy nutq variantlarini 
qiyoslash usuli; d) Lug’atlarga asoslanish usuli. 

---

65 
8.
Taniqli Afrika xalqining shoiri, Nobel mukofoti sovrindori Vole Shoyinka 
she’rlari ustida amalga oshirilgan badiiy nutq tahlili stilistik elementlarni 
leksiko-sintaktik, fonologik, morfologik va grafologik xususiyatlarda ochib 
berdi. Uning she’rlarida badiiy nutq stilistisining qo’llanishi, ularning 
funksiyalari va she’rlarga bo’lgan o’zaro ta’siri ushbu tadqiqot ishining 
diqqat markazida bo’ldi. 
9.
Bu tadqiqot ishi har qanday ijod mahsulida so’zlar tanlovi juda ham muhim 
ekanligini ko’rsatib berdi. Ular ta’sirchanlik bilan fikr, hissiyotlarni 
ifodalashga va yozuvchi yoki shoirning maqsad qilib olgan xabarini 
o’quvchi yoki tinglovchiga yetkazishga qodir. Shuningdek, bu yana shuni 
ham ko’rsatadiki, bularning hammasini inobatga olib, asar yaratsak, u eng 
mahsuldor va to’liq ijod mahsuliga aylanadi.
Xulosa qilib aytganda, yozuvchi tomonidan she’rlarining badiiy nutqida 
ishlatilgan so’zlar tanlanishi, tushirishlari, so’z tartiblari, leksik-sintaktik, 
fonologik, morfologik va grafologik xususiyatlar ma’no-mazmun yaratishda juda 
muhim rol o’ynaydi. Bu tinglovchi yoki o’quvchiga yozuvchi qanday maqsad 
qo’yganini ifodalab turadi. Mazkur mavzuni yanada tadrijiy davom ettirish, olib 
borilgan kuzatishlarni bir umumiy maxrajga keltirib, ilmiy-nazariy asosga qo’yish 
badiiy nutq sohasi oldidagi navbatdagi vazifalardan biridir.