Badiiy asarlar

IKKINCHI BOB
1. Navoiy-Boshida uchli ko’k taqiyaga silliq o’ralgan ko’rkamgina salla, egnida odmi shoxi to’n, ustida yalang qo’ng’ir movit chakmon, o’ttizdan oshmagan bo’lsa ham Yoshi ulug’lardek ko’rinardi. Qomati o’rtadan baland, ingichka, gavdasi pishiq, barmoqlari uzun va nafis, qora va qisqa soqolli, xushbichim miyiqlari tekis va silliq, yonoqlari chiqiqroq, yuzida doimiy tafakkurning asl ma’nosi, bir horg’inlik jilvalanadi.
2. Mavlono Fasihiddin shogirdi Sultonmurodni Navoiyga zamonamizning Abu Ali ibn Sinosi bo’lishiga shubha yo’q deb ta’riflaydi.
3. Navoiy to’rt yashar vaqtida Mirzo Qosim Anvoriyning baytlarini o’qirdi. Navoiy sakkiz-to’qqiz yoshida Farididdin Attorning “Mantiqut-tayr”ini mutolaa qilar edi, olti yoshida Iroqda Sharafiddin Yazdiy bilan uchrashgan.
4. G’aribli, musofirlik yillari Mashhadda yetti-sakkiz yillik hayotda o’tdi.
5. Darveshali-dorug’ayi kutubxonai humoyun(Podsho kutubxonasining boshlig’i), Navoiyning ukasi.
6. “Xurosonda falsafaning Suqrot, Aflotun, Arastulari hikmat va riyoziyotning Fisog’urslari(qadim yunon olimlari), ilmi tibning ibn Sinolari , ilmi hay’atning Ulug’beklari, she’rning Firdavsiy va Nizomiy Ganjaviylari- o’z sohasida mashhur bo’lgan insonlar bizning kutubxonamiz kitoblaridan bahramand bo’lib ilmni yanada taraqqiy ettirishga harakat qilsinlar”-,dedi Navoiy Darveshaliga.
7. Xo’ja Afzal-Navoiyning do’sti, past bo’yli, tiyrak ko’zli, xushmuomala,qariyb Navoiy bilan tengdosh kishi edi. U daftardorlik, hisob-kitobishlariga juda mohir, davlat ishlarida tadbirli, vijdobli bir mansabdor edi.
8. Inson barcha maxluqotning tojidir-Navoiy.
9. Husayn Boyqaro- belidan yuqorisi kengayib brogan, qabariq ko’krakli, keng yag’rinli, miqta gavdali edi. Yirik, qiyiq, o’tkir qarovchi ko’zlari iroda va ingichka hiyla bilan birga beqarorlik, yengil va shox tabiatni ham ifodalar edi, boshida yirik gavharlar qadalgan qorako’l qalpoq, egnida yoqasi oltin gullar qimmatbaho toshlar rang-barang porlagan qizil abrishim to’n. Enli kamarida oltin qubachalar, yirik gavharlar, Badaxshonning asil la’li-yoqutlari ulug’lanar edi.
10. Husayn Boyqaro: O’tka yoqqil sarvni, ul qaddi ra’no bo’lmasa,
Yelga bergil gulni, ul ruxsori zebo bo’lmasa.
11. Muzaffar Barlos-beklar begi, Boyqaro taxti g’avg’osida tog’ oshib yurganda unga ko’rsatgan hurmatlari uchun uning g’ururiga cheki yo’q, o’zini go’yo podshohga sherik tutardi.
12. Muhammad Burunduq Barlos-qadim beklar naslidan, g’oyat bilimli sardor, ulug’vor odam. Lekin ovga,qushga shuncha o’ch ediki qushlardan biri o’lib qolsa rosa motam tutar, bu o’lgandan ko’ra falon o’g’lim o’lsa bo’lmasmidi derdi.
13. Zulun Arg’un-telbaroq, lekin ajoyib qilichboz, bahodir, yovqur bek edi. Har vaqt ikki qo’l bilan shtranj o’ynardi.
14. Izlim Barlos-sodda, dilovar, ov va qush ilmining piri, o’zining maxsus yoyini kuch bilan otib o’qni taxtadan o’tkazar edi.
15. Mo’g’ulbek-ishi hamisha qimor.
16. Badriddin-shunday chaqqon ediki, yetti otning ustidan qatorasiga sakragan.
17. Said Badriddin-butun harakati nozik, nafis edi, ajoyib raqs etardi, o’zi ixtiro etgan raqslari bore di.
18. Xo’ja Abdulla Marvoriy-har ilmdan bilardi, ajoyin qonun chalardi, she’r aytardi, xatni chiroyli bitardi, she’rni zavq va noziklik bilan tanlardi, lekin ashaddiy fisq va fujurchi edi.