Badiiy asarlar

UCHINCHI QISM:

1. 
   55 yoshlar chamaliq, chala dumbul tabiatlik bir xotin bo’lsa ham, ammo eriga o’tkirligi bilan mashhur edi. Yolg’iz erigagina emas, Toshkand xotinlarig’a ham ma’lum edi. O’zga xotinlar uning soyasiga salom berib to’ylarida, azalarida, qisqasi, tiq etgan yig’inlaridag’I uylarining to’rini unga atag’an edilar. (O’zbek oyim)
   
2. 
   Kavshim ko’chada qolg’an emas. (O’zbek oyim)
   
3. 
   Hasanalining xotini. (Oybodoq)
   
4. 
   Cho’ri qiz. (Hanifa)
   
5. 
   Uxlamoqchi bo’lg’an tovuqdek hurpayib olgan. (O’zbek oyim)
   
6. 
   7 martaba ko’chaga chiqishda Olim ponsad deganning qizi yoqa tushib hojiga arz qilingan. (O’zbek oyim)
   
7. 
   Bilgan topib so’zlar, bilmagan qopib. (Yusufbek hoji)
   
8. 
   Ikki yorni ajratquchi bu falakning gardishi emas, ota-onaning orzusi!
   
9. 
   Xat muzlik suvga sho’ng’ib olish ta’sirini bergan va o’lturg’an yerida sirra bo’lib qotib qolg’an edi. (Oftob oyim)
   
10. 
    Boshi yanchilg’an ilondek to’lg’onadi. (Oftob oyim)
    
11. 
    Pichoqni oldin o’zingga ur, og’rimasa boshqag’a. (Mirzakarim qutidor)
    
12. 
    O’rta yosh, siyrak soqol, qotma, kun issig’lig’ig’a qarshi o’chakishkandek boshig’a eski telpak, egniga paxtasidan boshqasi to’zib ketkan guppi chopon kiyib, yangi bo’z belbog’ni5-6 aylantirib bog’lag’an va unga 5-6ta chilim qovoqdan tortib to suvqovoq, nosqovoq va tomoshaqovoqlarg’acha osqan, qovoqlarning og’irlig’idan arang harakat qiladirg’an o’z zamonasining mashhur bir devonasi. (Qovoq devona)
    
13. 
    –onangiz sizni nimaga tuqqan?
    

-Xonning qo’yini boqish uchun, qovoqlarni belga taqish uchun. (Qovoq devona)

14. 
    Dadam musallas qovoq, oyim mosh qovoq, men bel qovoq. (Qovoq devona)
    
15. 
    17 yoshlar chamaliq, kulchalik yuzlik, oppoqqina, o’rtacha husnlik. (Zaynab)
    
16. 
    Sandek soqoli uzun, aqli qisqadan kengash so’rab o’lturg’on men ahmoq! (O’zbek oyim)
    
17. 
    Anuv keliningizning o’lsa, o’ligi ortiq. (Hasanali)
    
18. 
    Tuzingni ichib, tuzlig’ingga tupurganni xudoy ko’tarsin. (O’zbek oyim)
    
19. 
    Payshanba kun charlar emish.
    
20. 
    Kundash-xotin zotining o’lumi. (Hasanali)
    
21. 
    Onam ba’zi vaqtlarda: Yangi yor topqanda, do’stlar, eskidan kechmoq kerak, Eskini o’lgan sanab, latta kafan bichmoq kerak. (Kumushbibi)
    
22. 
    Bu tilagim uchun ajablanmangiz, chunki: “Pichoqni oldin o’zingga ur, og’rimasa o’zgaga sol”,-deydilar. (Kumushbibi)
    
23. 
    Kumushning o’ziga sariq atlas xush kelsa-da, Otabek ko’pincha qora ko’ynak kiyishni qistar edi.
    
24. 
    Yerdan bichib olg’andek pak-pakana, burni yuzi bilan barobar deyarlik tep-tekis, ko’zi qoqqan qoziq o’rnidek chup-chuqur, og’zi qulog’I bilan qoshiq solishar darajada juda katta, yuzi 40 yillik og’riqlarnikidek sap-sariq, 45 yoshlar chamasida bir xotin. (Jannat opa)
    
25. 
    Kumushbibi-Tufroqbibi-Oltinbibi
    
26. 
    22 yoshlar chamasida bo’lg’an bu yigit sariq tanlik, ukkining ko’zidek chaqchayib, o’ynab va yonib turg’an qizil ko’zlik, yuzida parchinlangandek yuza (puchuq) burunlik, manglayi qancha tashqarig’a o’sib chiqg’an bo’lsa, yuzi o’shncha ichkariga ketgan, qisqasi vaqtsizroq yaratilib qolg’an bir maxluq edi. (Sodiq)
    
27. 
    40 yoshlar chamaliq, qonsiz yuzlik, siyrakkina soqollik, qo’y ko’z, ko’b vaqt madrasa riyozatini chekkannamo, qotma, uzun bo’ylik bir odam. (Usta Alim)
    
28. 
    Otabek o’zini Usta Alimga Shokirbek deb tanishtirdi va u Komilboy bilan uchrashi lozimligini aytadi.
    
29. 
    Hayotning dag’al muomalasidan begona, faqat uning chuchuk so’zlarinigina tinglab kelgan yigit. (Otabek)
    
30. 
    Go’yo marvarid tugilganharir ro’mol o’g’irliqdan so’ng oyoq ostlarida bo’m-bo’sh yotqandek va egasi shu o’g’irlang’an javohirotning alamini chekib turgandek edi. (Otabek)
    
31. 
    Ichkulikdan qattiq hazar qilar va bu kungacha mayni o’ziga dushman kabi ko’rib kelar edi.(Otabek)
    
32. 
    Muhabbat baxtlik kishilar uchun yaxshidir, lekin o’z ta’birimcha, baxtsiz kishi uchun badbaxtlikdir. (Usta Alim)
    
33. 
    Asli qo’qonlikman. Ota-onamdan yoshliqda yatim bo’lib, tog’amning qo’lida o’sdim. Yoshim 17-18larga borg’andan so’ng o’z kunim o’zimga qolib, bir o’rtog’imning kengashi bilan bundan 20 yillar burun Marg’ilong’a kelib,bu kungi ustakorimning otasig’a to’qig’uchiliq hunariga shogird tushdim. (Usta Alim)
    
34. 
    13-14 yoshlar chamaliq do’ndiqqina bir qiz, qizning gunohsiz o’ynab turg’an qora ko’zlari, qizil olmadek taram-taram yuzlik qiz. (Saodat)
    
35. 
    Sharif miltiqchining qizi. (Saodat)
    
36. 
    Saodatning akasi bor edi, yoshi 7ga chiqib, otasi raxmatlik endigina to’y qilaman deb turg’anda qizamiq degan bir falakat kasal bilan og’rib dunyodan o’tdi. (Qayumjon)
    
37. 
    Ustimdan bir chelak sovuq suv quygandek entikdim. (Usta Alim)
    
38. 
    Oyog’I kuygan tovuqdek to’rt tomong’a yugura boshladim. (Usta Alim)
    
39. 
    “Yotib qolg’uncha, otib qol!” so’ziga amal qilib, qutidornikiga sovchilar turna qator yubora boshlang’an edi.
    
40. 
    Salim sharbatdor deganning Komilbek ismlik o’g’lidan Kumushga sovchi kelgan.
    
41. 
    Matluqam (taloq qilingan) Kumushbibiga. (Kumushga kelgan soxta xatda...)
    
42. 
    Otabek bo’zaxonada mashshoqlarga haydalish kuyini chalishni aytgan
    
43. 
    Bo’zaxonada mashshoqlar “Navo” kuyini chalishadi.
    
44. 
    Otabek haydalish kuyini Farg’onaning Marg’ilonida eshitganini aytadi.
    
45. 
    Yoshliq-beboshliq, degan ekan mashoyixlar. (Hasanali)
    
46. 
    Go’yo ustidan bir chelak qaynag’an suvni ag’darg’an edilar-da, butun terisi oyog’iga sidirilib tushkan edi. (Otabek)
    
47. 
    Ilon chaqqan kishidek dovdir va besaranjom ko’zlari bilan tevarakka bejo-bejo nazar tashlar edi. (Otabek)
    
48. 
    O’lat tekkan kishilardek ko’zlari ichiga cho’kib ketkan edi. (Otabek)
    
49. 
    Qo’pol qilib boshig’a salla o’ragan, ustaga o’xshash rangsizgina bir yigit kirib kelar edi. (Usta Farfi)
    
50. 
    Usta Alimning qaynisi. (Sayfi)
    
51. 
    Usta Alim va Usta Farfidek ustakorlar. (Karim va Ortiqboy)
    
52. 
    Farfi Homidning mudhish vahshati to’g’risida Umarbekdan bir sirni eshitgan.
    
53. 
    Otabek va qayin otasi Mirzakarim aka bilan qamalib, osilishg’a hukm qiling’anlarida dor ostidan qutqarilish voqealarni eslaysizmi?-biz Sariboyning do’konida choy ichishib o’turgan edik-ku yodingizdami. (Farfi)
    
54. 
    O’ttaboy qushegini poraxo’rlikda ayblab, Musulmon cho’loqqa ariza bergan. (Homid)
    
55. 
    Tomdagi luqmani o’zi ham yeyolmaydir, boshqag’a ham yedirmaydir. (Usta Farfi)
    
56. 
    Oshnalig’ degan 3-4 tanga bilan bog’lana olmaydir. (Homid)
    
57. 
    Sichqonni poylag’an mushukdek hujumga hozirlanib yotar edi. (Otabek)
    
58. 
    Hotam to’raning o’g’lini yaxshi ko’rganligini aytadi. (Jonkeldiboy)
    
59. 
    10 o’qta(oq tanga) ber bizga, biz Qalandar bilan birga do’nduqchangni muhayyo qilib beraylik. (Mutal)
    
60. 
    Mochaxar (Hotam)
    
61. 
    Kumushning havlisining orqasi. (Malikboyning maydoni)
    
62. 
    Uyni tagidan teshish fikrini Mutal bildiradi.
    
63. 
    Xayoli faqat gulgina iskar, gul sayriga oshiqar edi. (Homid)
    
64. 
    Tumshug’ini yerga tirab yotgan mushukday ularni kuzatar edi. (Otabek)
    
65. 
    Ko’cha boshida-Homid poylab o’lturar,
    

Eshik yonida-Sodiq poylaydi,
Mutal-qazadi.

66. 
    Yomonning janozasidan, yaxshining hikoyasi foydalik ko’rinadir. (Usta Alim)
    
67. 
    Xayrixoh qotil. (Otabek)
    
68. 
    Xo’ja Bahoudddin yo’lig’a o’gurib qoygan 7 tanga pulni To’ybekaga berib darrov, eshonnikiga jo’natdi. (Oftob oyim)
    
69. 
    Shayton ustasi. Shayton bolasi. (Homid)
    
70. 
    Jaholat kelsa, aql qochadir. (Mirzakarim qutidor)
    

71. Toshkantga 3 oy qishni o’tkazub jo’naymiz. (Mirzakarim qutidor)

71. 
    55 yoshlar chamaliq, chala dumbul tabiatlik bir xotin bo’lsa ham, ammo eriga o’tkirligi bilan mashhur edi. Yolg’iz erigagina emas, Toshkand xotinlarig’a ham ma’lum edi. O’zga xotinlar uning soyasiga salom berib to’ylarida, azalarida, qisqasi, tiq etgan yig’inlaridag’I uylarining to’rini unga atag’an edilar. (O’zbek oyim)
    
72. 
    Kavshim ko’chada qolg’an emas. (O’zbek oyim)
    
73. 
    Hasanalining xotini. (Oybodoq)
    
74. 
    Cho’ri qiz. (Hanifa)
    
75. 
    Uxlamoqchi bo’lg’an tovuqdek hurpayib olgan. (O’zbek oyim)
    
76. 
    7 martaba ko’chaga chiqishda Olim ponsad deganning qizi yoqa tushib hojiga arz qilingan. (O’zbek oyim)
    
77. 
    Bilgan topib so’zlar, bilmagan qopib. (Yusufbek hoji)
    
78. 
    Ikki yorni ajratquchi bu falakning gardishi emas, ota-onaning orzusi!
    
79. 
    Xat muzlik suvga sho’ng’ib olish ta’sirini bergan va o’lturg’an yerida sirra bo’lib qotib qolg’an edi. (Oftob oyim)
    
80. 
    Boshi yanchilg’an ilondek to’lg’onadi. (Oftob oyim)
    
81. 
    Pichoqni oldin o’zingga ur, og’rimasa boshqag’a. (Mirzakarim qutidor)
    
82. 
    O’rta yosh, siyrak soqol, qotma, kun issig’lig’ig’a qarshi o’chakishkandek boshig’a eski telpak, egniga paxtasidan boshqasi to’zib ketkan guppi chopon kiyib, yangi bo’z belbog’ni5-6 aylantirib bog’lag’an va unga 5-6ta chilim qovoqdan tortib to suvqovoq, nosqovoq va tomoshaqovoqlarg’acha osqan, qovoqlarning og’irlig’idan arang harakat qiladirg’an o’z zamonasining mashhur bir devonasi. (Qovoq devona)
    
83. 
    –onangiz sizni nimaga tuqqan?
    

-Xonning qo’yini boqish uchun, qovoqlarni belga taqish uchun. (Qovoq devona)

84. 
    Dadam musallas qovoq, oyim mosh qovoq, men bel qovoq. (Qovoq devona)
    
85. 
    17 yoshlar chamaliq, kulchalik yuzlik, oppoqqina, o’rtacha husnlik. (Zaynab)
    
86. 
    Sandek soqoli uzun, aqli qisqadan kengash so’rab o’lturg’on men ahmoq! (O’zbek oyim)
    
87. 
    Anuv keliningizning o’lsa, o’ligi ortiq. (Hasanali)
    
88. 
    Tuzingni ichib, tuzlig’ingga tupurganni xudoy ko’tarsin. (O’zbek oyim)
    
89. 
    Payshanba kun charlar emish.
    
90. 
    Kundash-xotin zotining o’lumi. (Hasanali)
    
91. 
    Onam ba’zi vaqtlarda: Yangi yor topqanda, do’stlar, eskidan kechmoq kerak, Eskini o’lgan sanab, latta kafan bichmoq kerak. (Kumushbibi)
    
92. 
    Bu tilagim uchun ajablanmangiz, chunki: “Pichoqni oldin o’zingga ur, og’rimasa o’zgaga sol”,-deydilar. (Kumushbibi)
    
93. 
    Kumushning o’ziga sariq atlas xush kelsa-da, Otabek ko’pincha qora ko’ynak kiyishni qistar edi.
    
94. 
    Yerdan bichib olg’andek pak-pakana, burni yuzi bilan barobar deyarlik tep-tekis, ko’zi qoqqan qoziq o’rnidek chup-chuqur, og’zi qulog’I bilan qoshiq solishar darajada juda katta, yuzi 40 yillik og’riqlarnikidek sap-sariq, 45 yoshlar chamasida bir xotin. (Jannat opa)
    
95. 
    Kumushbibi-Tufroqbibi-Oltinbibi
    
96. 
    22 yoshlar chamasida bo’lg’an bu yigit sariq tanlik, ukkining ko’zidek chaqchayib, o’ynab va yonib turg’an qizil ko’zlik, yuzida parchinlangandek yuza (puchuq) burunlik, manglayi qancha tashqarig’a o’sib chiqg’an bo’lsa, yuzi o’shncha ichkariga ketgan, qisqasi vaqtsizroq yaratilib qolg’an bir maxluq edi. (Sodiq)
    
97. 
    40 yoshlar chamaliq, qonsiz yuzlik, siyrakkina soqollik, qo’y ko’z, ko’b vaqt madrasa riyozatini chekkannamo, qotma, uzun bo’ylik bir odam. (Usta Alim)
    
98. 
    Otabek o’zini Usta Alimga Shokirbek deb tanishtirdi va u Komilboy bilan uchrashi lozimligini aytadi.
    
99. 
    Hayotning dag’al muomalasidan begona, faqat uning chuchuk so’zlarinigina tinglab kelgan yigit. (Otabek)
    
100. 
     Go’yo marvarid tugilganharir ro’mol o’g’irliqdan so’ng oyoq ostlarida bo’m-bo’sh yotqandek va egasi shu o’g’irlang’an javohirotning alamini chekib turgandek edi. (Otabek)
     
101. 
     Ichkulikdan qattiq hazar qilar va bu kungacha mayni o’ziga dushman kabi ko’rib kelar edi.(Otabek)
     
102. 
     Muhabbat baxtlik kishilar uchun yaxshidir, lekin o’z ta’birimcha, baxtsiz kishi uchun badbaxtlikdir. (Usta Alim)
     
103. 
     Asli qo’qonlikman. Ota-onamdan yoshliqda yatim bo’lib, tog’amning qo’lida o’sdim. Yoshim 17-18larga borg’andan so’ng o’z kunim o’zimga qolib, bir o’rtog’imning kengashi bilan bundan 20 yillar burun Marg’ilong’a kelib,bu kungi ustakorimning otasig’a to’qig’uchiliq hunariga shogird tushdim. (Usta Alim)
     
104. 
     13-14 yoshlar chamaliq do’ndiqqina bir qiz, qizning gunohsiz o’ynab turg’an qora ko’zlari, qizil olmadek taram-taram yuzlik qiz. (Saodat)
     
105. 
     Sharif miltiqchining qizi. (Saodat)
     
106. 
     Saodatning akasi bor edi, yoshi 7ga chiqib, otasi raxmatlik endigina to’y qilaman deb turg’anda qizamiq degan bir falakat kasal bilan og’rib dunyodan o’tdi. (Qayumjon)
     
107. 
     Ustimdan bir chelak sovuq suv quygandek entikdim. (Usta Alim)
     
108. 
     Oyog’I kuygan tovuqdek to’rt tomong’a yugura boshladim. (Usta Alim)
     
109. 
     “Yotib qolg’uncha, otib qol!” so’ziga amal qilib, qutidornikiga sovchilar turna qator yubora boshlang’an edi.
     
110. 
     Salim sharbatdor deganning Komilbek ismlik o’g’lidan Kumushga sovchi kelgan.
     
111. 
     Matluqam (taloq qilingan) Kumushbibiga. (Kumushga kelgan soxta xatda...)
     
112. 
     Otabek bo’zaxonada mashshoqlarga haydalish kuyini chalishni aytgan
     
113. 
     Bo’zaxonada mashshoqlar “Navo” kuyini chalishadi.
     
114. 
     Otabek haydalish kuyini Farg’onaning Marg’ilonida eshitganini aytadi.
     
115. 
     Yoshliq-beboshliq, degan ekan mashoyixlar. (Hasanali)
     
116. 
     Go’yo ustidan bir chelak qaynag’an suvni ag’darg’an edilar-da, butun terisi oyog’iga sidirilib tushkan edi. (Otabek)
     
117. 
     Ilon chaqqan kishidek dovdir va besaranjom ko’zlari bilan tevarakka bejo-bejo nazar tashlar edi. (Otabek)
     
118. 
     O’lat tekkan kishilardek ko’zlari ichiga cho’kib ketkan edi. (Otabek)
     
119. 
     Qo’pol qilib boshig’a salla o’ragan, ustaga o’xshash rangsizgina bir yigit kirib kelar edi. (Usta Farfi)
     
120. 
     Usta Alimning qaynisi. (Sayfi)
     
121. 
     Usta Alim va Usta Farfidek ustakorlar. (Karim va Ortiqboy)
     
122. 
     Farfi Homidning mudhish vahshati to’g’risida Umarbekdan bir sirni eshitgan.
     
123. 
     Otabek va qayin otasi Mirzakarim aka bilan qamalib, osilishg’a hukm qiling’anlarida dor ostidan qutqarilish voqealarni eslaysizmi?-biz Sariboyning do’konida choy ichishib o’turgan edik-ku yodingizdami. (Farfi)
     
124. 
     O’ttaboy qushegini poraxo’rlikda ayblab, Musulmon cho’loqqa ariza bergan. (Homid)
     
125. 
     Tomdagi luqmani o’zi ham yeyolmaydir, boshqag’a ham yedirmaydir. (Usta Farfi)
     
126. 
     Oshnalig’ degan 3-4 tanga bilan bog’lana olmaydir. (Homid)
     
127. 
     Sichqonni poylag’an mushukdek hujumga hozirlanib yotar edi. (Otabek)
     
128. 
     Hotam to’raning o’g’lini yaxshi ko’rganligini aytadi. (Jonkeldiboy)
     
129. 
     10 o’qta(oq tanga) ber bizga, biz Qalandar bilan birga do’nduqchangni muhayyo qilib beraylik. (Mutal)
     
130. 
     Mochaxar (Hotam)
     
131. 
     Kumushning havlisining orqasi. (Malikboyning maydoni)
     
132. 
     Uyni tagidan teshish fikrini Mutal bildiradi.
     
133. 
     Xayoli faqat gulgina iskar, gul sayriga oshiqar edi. (Homid)
     
134. 
     Tumshug’ini yerga tirab yotgan mushukday ularni kuzatar edi. (Otabek)
     
135. 
     Ko’cha boshida-Homid poylab o’lturar,
     

Eshik yonida-Sodiq poylaydi,
Mutal-qazadi.

136. 
     Yomonning janozasidan, yaxshining hikoyasi foydalik ko’rinadir. (Usta Alim)
     
137. 
     Xayrixoh qotil. (Otabek)
     
138. 
     Xo’ja Bahoudddin yo’lig’a o’gurib qoygan 7 tanga pulni To’ybekaga berib darrov, eshonnikiga jo’natdi. (Oftob oyim)
     
139. 
     Shayton ustasi. Shayton bolasi. (Homid)
     
140. 
     Jaholat kelsa, aql qochadir. (Mirzakarim qutidor)
     
141. 
     Otig’ag’ina xon bo’lib o’ltirg’uchi Xudoyor o’zining qo’g’urchoqsifat yuraberishini tushundi.
     
142. 
     Oq it bo’lmasa, qora it tovoq-qoshiqqa tegmakda. (Niyoz qushbegi)
     
143. 
     Temirni qizig’ida suqib olish kerak. (Niyoz qushbegi)
     
144. 
     Xipcha tovushli. (Qambar sharbatdor)
     
145. 
     Kengashlik ish tarqamas. (Karimqul ponsad)
     
146. 
     O’ldidag’i ovni ko’rmay, uzoqdagi yovni ko’radir! (Niyoz qushbegi)
     
147. 
     Sizdan bir kun so’ng Homid o’ldi. Haytovur, bir og’iz so’zsiz tong’iz qopibdi. (Usta Alim)
     
148. 
     Yomondan hazar lozim. (Usta Alim)
     
149. 
     Hasanalining qo’shnisi. (Ali)
     
150. 
     Otabek bilan Ali qimizga Ming o’rukka ketdilar.
     
151. 
     Ichi kirsiz, serkulki, ochiqqina bir yigit bo’lib, bek bilan go’yo ko’p yillardan beri tanishlarcha muomala qilar edi. (Ali)
     
152. 
     Valfajri(arabcha:tong, ibtido)-Qur’ondagi 89-sura nomidan kelib chiqqan. Valfajri o’qumoq qaldirg’ochning o’ziga xos ovoz bilan kuylashi haqida.
     
153. 
     Ming o’rukdagi qimizda dasturxonni yig’quchi kelinchakka o’g’ul tilab duo qilingandan keyin, qo’lig’a 30 chaqa surma puli berdilar.
     
154. 
     O’lganning ustiga chiqib tepish qabila bo’lg’an o’z hujumini haqsiz ekanini tushundi. (Otabek Yusufbek hojiga nisbattan Rajabbeknikidagi majlisda bo’lganligi haqidagi fikrining xatoligini tushungach)
     
155. 
     Yusufbek hojining majlisni tashlab chiqib ketishidan so’ng Niyoz qushbegi undan afu so’raydi va majlisning bu fikrdan qaytganligi, o’zlarining xatog’a ketlanliklari aytib uni aldaydi.
     
156. 
     Musulmonqulni haydash to’g’risidagi Hukmnomani Qo’qondan Qayum ponsad olib keladi.
     
157. 
     Egasini siylagan itiga suyak tashlar, qolmoqchisizda barakalla! (Yusufbek hoji)
     
158. 
     O’z naslini o’z qo’li bilan kofir qo’lig’a tutqin qilib topshirg’uchi-biz ko’r va aqlsiz otalarga xudoning la’nati, albatta, tushar o’glim! (Yusufbek hoji)
     
159. 
     Dadasining salla olib bosh qashinishi keyinidan ko’pincha o’zini bir tergov ostida ko’rar edi. (Otabek)
     
160. 
     Tusidag’i boyag’i hasrat va qayg’u alomatlari yo’qolib, ularning joyini sharq otalig’i vaziyati oldi. (Yusufbek hoji)
     
161. 
     Xom sut emgan bandamiz. (Yusufbek hoji)
     
162. 
     Natijani tezroq eshitib olish uchun yuragi qaynag’an oshdek shopirillar edi. (Otabek)
     
163. 
     Issig’ bir narsa badanig’a tegib ketgandek hurkinib qo’ydi va “nihoyat, endimi?” degandek qilib entikdi. (Otabek)
     
164. 
     Siylag’anni siylash kerak. (Yusufbek hoji)
     
165. 
     Kampirning dardi g’o’zada(ayollar yuziga suradigan qizil rangli pardoz buyumi), sichqonning ko’zi donlil ko’zada deganlaridek, bizning O’zbek oyimimizning dardi bo’zada edi.
     
166. 
     Zo’ri behuda miyon shikanad.(Behuda chiranish belni chiqaradi) (Yusufbek hoji)
     
167. 
     Xudo o’lim bersin kulguga! (O’zbek oyim)
     
168. 
     Aqilli kishilarning sadag’asi ketsang ham arziydir. (Yusufbek hoji)
     
169. 
     Kosa-kosaga tekkanda g’idi-g’idi gaplar ko’paysa, bizga emas, o’g’linga ham tatimay qoladir. (Yusufbek hoji)
     
170. 
     Do’stini dushman yonida ko’rib bilinar-bilinmas qilib entikdi. (Zaynab)
     
171. 
     Qars ikki qo’ldan chiqadir. (Zaynab)
     
172. 
     Osh egasi bilan shirin. (O’zbek oyim)
     
173. 
     To’yg’a boradigan xotinlardek yasangan, egnida odmi xon atlas ko’ylak, boshida oq shohi dakana, ko’zida surma edi. (O’zbek oyim)
     
174. 
     Tamom ipaklarga ko’milib yasangan, kecha erga tekkan yangi kelinlar suratiga kirgan. (Zaynab)
     
175. 
     Buzoq yaxshi bo’lsa ikki onani ham emar ekan. (Mohira oyim)
     
176. 
     O’zbek oyimning ko’ngil tortar qo’shnilari. (Karima otin, Sharofat chevar, Mohinabonu)
     
177. 
     Zaynabning onasi. (Mohira oyim)
     
178. 
     Zaynabning opasi. (Xushro’ybibi)
     
179. 
     Zaynabning yangasi. (Hanifaniso)
     
180. 
     Paranji qo’lida, qora atlas ko’ynak egnida, zangor latta mursak ustida, oq shohi ro’mol boshida edi. Shahlo ko’zlari kulimsirashka yaqin holda uyatlik edi. (Kumushbibi)
     
181. 
     Sen mug’ombirning boshingda tegirmon yurgizishni o’zim yaxshi bilaman. (O’zbek oyim)
     
182. 
     Sen manim sobunimga kir yuvib ko’rganing yo’q! (O’zbek oyim)
     
183. 
     Marg’ilondan Toshkandgacha arava yo’li 10 kunlik.
     
184. 
     Bular yigit asrasa, siz bilan meni tomoq asraydir. (O’zbek oyim)
     
185. 
     O’zbek oyim-og’ma
     
186. 
     Janobi payg’ambari xudo hadisi shariflarida aytganlardirkim:”...ul sarvari koinot odamg’a topshirilgan bo’lsa, bas, o’shal qavmning qiyomatini yaqin, bil, ya’ni halokatiga muntazir bo’l”. (Yunus Muhammad oxund)
     
187. 
     Bu soqol shu el qayg’usida oqardi. Bu ko’ngil shu manfaatparastlar ta’sirida qoraydi. (Yusufbek hoji)
     
188. 
     Qosh qo’yaman, deb ko’z chiqarayozdi. (Karima otin)
     
189. 
     Qizil gulni ham o’z oldig’a, oq gulni ham o’z odig’a isi bor. (Karima otin)
     
190. 
     Sizlarni churruk lattaga tugub tokchag’a tashlash darajasug’a yetgan edim. (O’zbek oyim)
     
191. 
     Bo’zchining mokkisidek qatnab tursa. (O’zbek oyim Otabek haqida)
     
192. 
     Miltiqning o’qidek, pushti gulning to’qidek kelinim bor ekan. (O’zbek oyim)
     
193. 
     Kishi davlat uchun erga tekkandan, yerga teksin. (Kumush)
     
194. 
     Ikki o’rtada dum qidirib quloqdan qolgan ham ajralg’an ham puchuq oyimning holi ham xudoning taqdiri! (Kumush)
     
195. 
     Kumushning to’lib yetmagan gavdasiga va 16 yoshlar chamaliq g’ubor tegmagan husniga hayron bo’lib, mulohazani aytishdan qo’rqdi. (Zaynab)
     
196. 
     Bu odam farzandi emas-farishta. (Yusufbek hoji)
     
197. 
     Egasini siylag’an itiga suyak tashlar, qabilidan qizlari tufayli qutidor va Oftob oyimlar yaxshi izzat ko’rar edilar.
     
198. 
     Normuhammad qushbegining xotini-Sorabek oyim.
     
199. 
     –Sen Toshkanddagi Yusufbek hojining kelini bo’lasan, bolam! Chorlamag’an joyga borish uchun sening kavshing ko’chada qolg’an emas. (O’zbek oyim Kumushga)
     
200. 
     Ko’nglimda tariqcha yomonlig’im bo’lsa, ertagacha yetmayin. (Zaynab)
     
201. 
     Hujumga hozirlangan xo’rozlardek bir-birlarining ustlariga hurpayishdilar. (Kumush va Zaynab)
     
202. 
     Moddiy hayotidan ayrilg’an jonivordek bo’shashdi. (Kumush)
     
203. 
     Oyog’i 6, qo’li 7 bo’lg’an holda erini 4 qavat ko’rpacha ustiga o’tquzib, yonoga 3 ta par yostiqni uydi. (Zaynab)
     
204. 
     Adimini sanab bosish, bir cho’qib 8 yoqqa qarash kabi ehtiyojlarga ta’limotsizroq o’rganib qolgan. (Otabek)
     
205. 
     Otabek va Kumush ishqlarida samimiyat, ya’ni to’g’risi she’riyat bor edi.
     
206. 
     To’nini teskari kiydi, yuzini chetka burdi. (Kumush)
     
207. 
     O’t ichida qolg’andek toblandi. (Oftob oyim)
     
208. 
     Kecha kelding surilib, bu kun ketkin burulib. (O’zbek oyim)
     
209. 
     Tana buzoqning turqi tuqg’anig’a tamg’a. (Oftob oyim)
     
210. 
     Xudoning yaratgan maxluqi: urush va araz. (O’zbek oyim)
     
211. 
     Meni Kumushsiz o’ldi, deng. (Oftob oyim)
     
212. 
     Tegu-taxtlik, aslzoda, Kumushni siylamag’anda ham bizni siylaydi. (O’zbek oyim Zaynab haqida)
     
213. 
     Eridan ham qo’lini yuvib qo’ltig’iga urgan edi. (Oftob oyim)
     
214. 
     Ikki oyog’imizni bir etukka tiqishimiz uyatka o’xshaxdir. (Yusufbek hoji)
     
215. 
     O’lg’anning ustidan tepkandek xat-xabarsiz qo’yma. (Oftob oyim)
     
216. 
     Qutidorning Marg’ilonga qaytishida Otabek to’riq yo’rg’ani chiqarib beradi.
     
217. 
     Zaynabning egachisi. (Xushro’ybibi)
     
218. 
     Mohirabonu farzandlari: to’ng’uchi Azimbek, keyingisi Xushro’ybibi (yoshligida Xushra der edilar), uchinchisi Karimbek, to’rtinchisi Zaynab.
     
219. 
     Zaynab Xushro’ydan 7 yosh chamasi kichik.
     
220. 
     Shaddod-Xushro’y
     
221. 
     Pismiq-Zaynab
     
222. 
     Uzun bo’ylik, qotmaroq va zarcha tanlik. Harakati yengil, lavzi tez. Ko’zi o’ynar, har sekundda 10 yoqqa alang’lar. Aytganini qildirmay qo’ymas, agar biror ish uning tilagiga teskari ketsa, shovqin-suronni xuddi boshig’a kiyib olar edi. Uning ra’yini bilmasdan qozon osilmas, unga yoqmagan gapga og’iz ochilmas, ul bor joyda qadam ham sanalib bosilar edi. (Xushro’y)
     
223. 
     Qisqa bo’y, go’shtdor va oq tanlik. Loppos(to’ladan kelgan, qo’pol) va 10 ta so’zga arang bitta javob qaytaradigan. Birav bilan so’zlashg’anda ham ko’zini bir nuqtadan uzmas edi. Onasi achchig’ig’I chiqg’anda “ming’aymas o’lgur” deb uni qarg’ar edi. Eri unga oylab, yillab qaramay qo’yg’anda ham ul ih deb tovush chiqarmadi. (Zaynab)
     
224. 
     Zaynabning onasi va yangasi Hanifa bir joyga otlanadig’an bo’lsalar, yig’lamag’an bolag’a sut berilmas qabilida indamasdan mehmodorchilikka ketar edilar.
     
225. 
     Sut bilan kirgan jon bilan chiqadi (Zaynabning fe’li haqida)
     
226. 
     O’shanga erga tekkanimdan ko’ra, qaro yerga tekkanim yaxshi! (Xushro’y)
     
227. 
     Xushro’y sovchilarg’a: “Hali men ersirab qolganim yo’q, fotiha o’qub tashvish chekmay uylaring’a jo’nayveringlar”. Mohira oyim bu yuzsizlikdan yer yorilsa, yerga kirgundek bo’ladi.
     
228. 
     Endi dunyodan ersiz o’tasan, qizim! (Mohira oyim)
     
229. 
     Xushro’yga akasi Azimbekning o’rtoqlaridan bo’lgan Nusratbek otlig’ bir o’rtog’inikidan xotin ustiga sovchi chiqadi.
     
230. 
     Ko’chaga chiqg’anda beklik da’vosini qilib, uyiga kirganda Xushro’ybekka mute’. (Nusratbek)
     
231. 
     Itdan bo’lg’an qurbonliqqa yaramas! Bolalaringdan umidingni uzgan bo’lsang, itbachchalaringni bu uyda qoldir. (Xushro’y kundashiga)
     
232. 
     Ona bo’lolmag’anidan xafa, hamma qayg’u hasrati anashu tug’masliqda. (Xushro’y)
     
233. 
     Bolasiz kishi dunyoda turolmaydirg’on bo’lsa, bir oz zaharni boshlab sizga beraman, keyin o’zim yeyman! (Xushro’y)
     
234. 
     Kundashlik uyda kunda janjal.
     
235. 
     3-4 oyning ichida kishi tanimasliq holga tushgan, ilgarigi to’laligining yarmisini yo’qotgandek tusiga qarimsiqlik kirgan, ko’z harakatida ham bir besaramjonliq zohir,va bularning ustiga har qachon unda ko’rilgan “og’irliq” o’rniga asabiylik yaqin bir vaziyat o’lturg’andek edi. (Zaynab)
     
236. 
     Bandasiga bosh egishni va bandasi oldida tavba qilishni or bildim va orlanishim orqasida har kimning ustida yurdim. (Xushro’y)
     
237. 
     Sening er qilishga ixtiyoring va rizolig’ing yo’q edi, ehtimolki ixtiyor nima, orzu nima o’zing ham payqamas eding...
     

Tuyaga ortg’an yuki, kimga sotsa, qayerg’a jo’natsa ixtiyorsiz eding...
Faqat g’alvir suvdan ko’tarilgandan so’nggina, sen o’zingni har tarafga
tashlay boshlading...
Sening uchun har bir kun O’lim! (Xushro’y Zaynabga)

238. 
     Bir tomchi yoshimni, yuz tomchi zaharga qo’shib tashlar edim. (Xushro’y)
     
239. 
     Kishining dunyoda do’sti yo’q, magar nafsiga o’zi do’st; kishining dunyoda dushmani yo’q, magar nafsiga o’zi dushman. (Xushro’y)
     
240. 
     Ko’rpangga qarab oyoq uzatishni, qars ikki qo’ldan chiqishini bilmaysan. (Xushro’y Zaynabga)
     
241. 
     O’zbek oyim nabira masalasida qancha xursand bo’lsa, Otabek shuncha xafa, chunki Kumushni ko’rgan sayin, Usta Alim fojiasini xotirlar edi.
     
242. 
     Uning nur ichida cho’milg’andek bo’lib ko’ringan siymosini, oyim deb xitob qilg’andagi muloyim, beozor va muassir(ta’sirchan,yoqimli) so’zini yaxshi ko’raman. (Kumush Yusufbek hoji haqida)
     
243. 
     Bu it-mushuklikdan biz zerikmasak-da, kuyavingizning jonidan to’ydirayozdiq. (Kumush)
     
244. 
     Yusufbek hoji so’yinchiga Oybodoqqa 3-4ta oq tanga, Doya xotinga 1ta tillani berdi.
     
245. 
     Tusi murdadek oqargan. (Zaynab)
     
246. 
     Chaqaloqning ismi- Yodgorbek
     
247. 
     Toshdan o’yib yasalg’on lavhada: Bu lavha bir dilporadan husn sanamiga yodgordir. Bunda madfun kundash balosining namoyon bir qurbonidir.
     
248. 
     Otabek Buxoroga elchi bo’lib borganda Amir Muzaffar tomonidan qatl etiladi. (Qanoatsho Avliyo otadan kelgan xatda)
     

‘’RUHLAR ISYONI’’

1. 
   “Ruhlar isyoni” dostoni: muqaddima; 5 fasl; nihoyadan iborat.
   
2. 
   Shoir 35ga yetmaganm yoshda, ayni ijodi qaynagan paytda es-hushidan ayrildi. U 75 yilga yaqin umr ko’rdi. (Nazrul Islom)
   
3.