Бадиий таҳлил асослари

...сенинг келишинг ҳеч истамайман
”,-дейди. Кейинги қатордаги “
Бироқ 
кел
” гапи эса иқрор билан ифода ўртасидаги ноуйғунликдан чиқарилган 
образли тасвир. Шу шеърдаги “
Жарангдор сочинг ҳам бўлар пўпакли
” 
ифодаси ҳам ундаги рамзлар англаб етилгандагина маъно ва қиммат касб 
этади. Сочнинг жарангдорлиги – унинг қўнғироқ, яъни жингалаклигига 
ишора. Маълумки, қўнғироқнинг вазифаси – жаранглаш. Хуллас, 
постмодерн матн деярли ҳамиша шу сингари рамзларга асослангани билан 
ажралиб туради. 
Постмодерн матнга рамзий маъно юклашда айтилган ва айтувчи, 
киноя, интертекстуаллик, экстратекстуаллик ва интратекстуаллик сингари 
тушунчалар муҳим ўрин тутади. 
Айтилган
тушунчаси нутқнинг мазмуни ва 
объектини англатса, 
айтувчи
унинг субъектини билдиради. Айтилган билан 
айтувчи ўртасидаги боғлиқлик онгли ёки онгсиз, эркин ёки мажбурий 
бўлиши мумкин. Ёзувчи Нуруллоҳ Муҳаммад Рауфхоннинг “Этакдаги 
кулба” ҳикояси қаҳрамони бўлмиш Девонанинг: “
Уйи куйган ким бор?.. 
Моли куйган ким бор?.. Бағри куйган ким бор?..
” тарзидаги сўзларининг 
Жимжит қишлоқ аҳлини таҳликага солишида ана шу хил рамзийлик акс 
этган. Фақат айтувчининг сўзлари орқали қишлоқ аҳлининг ҳам уй, ҳам 
бойлик ва ҳам кўнгилдан маҳрум, ўзини танимайдиган, шахслик қиёфаси-ю 
инсоний орзу-истаклари йўқ фаолиятсиз тўда экани ифодаланади.
Постмодерн эстетикада тилнинг одамга хос кўринмайдиган ва 
эшитилмайдиган фикру туйғуларни вербаллаштириш ва визуаллаштириш, 
яъни сўз ҳамда ёзувга айлантириш орқали эҳтирослар тўлқинини бир қадар 
юмшатиб, ижтимоий муносабатларни уйғунлаштириш қудратига эга бўлган 
жиҳатига алоҳида эътибор қаратилади. Чиндан ҳам одамга тегишли бўлган 
ҳар қандай муаммо сўз билан ҳал этилиши мумкин. Мусулмон учун 
“Аллоҳдан бошқа илоҳ бўлма”ганидек, постмодерн эстетика учун “сўздан 
бошқа сўз йўқ”дир. Чунки постмодерн эстетика бадиий матнда ўтмишни 
ҳам, ҳозирни ҳам, келажакни ҳам, “мен”ни ҳам, “сен”ни ҳам, “у”ни ҳам 
кўриш мумкин деб ҳисоблайди.